Take 5: André van Duren over De bende van Oss
Een familiedrama waarin af en toe iemand wordt neergestoken
"Ik zet hem even op een parkeerplaats, da’s altijd makkelijker — ik rijd op een provinciale weg diep in Brabant." Regisseur Andre van Duren is druk bezig met De bende van Oss, het historische misdaaddrama dat in september het Nederlands Film Festival zal openen.
1 Om maar te beginnen bij het begin: waar gaat de film over? "Het gaat over een vrouw, gespeeld door Sylvia Hoeks, die leeft aan de rand van de misdaad, in het Brabant van de jaren dertig. Het draait zowel om de misdaad van de Ossche bende als de corruptie en het machtsmisbruik daaromheen, waar uiteindelijk het laatste vooroorlogse kabinet op zou vallen. Het is meer dan een misdaadfilm; het is een familiedrama waarin af en toe iemand wordt neergestoken. Of eigenlijk: een portret van een gewelddadige samenleving.
"Mijn uitgangspunt was het historische; ik heb eerder al een aantal historische films gemaakt. Het misdaadgenre was nieuw voor me, maar ik heb de smaak te pakken. Ik heb behoorlijk veel dialoogfilms gedaan, en de dialoog is ook hier wel belangrijk, maar een achtervolging is toch spannender om te filmen dan twee mensen die praten. Het genre geeft nieuwe inspiratie, een nieuw vocabulaire voor mij als filmmaker."
2 En dan meteen ook maar het NFF openen. "Ik ben heel blij dat we de openingsfilm zijn; De bende van Oss is niet gebaseerd op een boek of een heel bekende gebeurtenis als de Elfstedentocht, dus dan is het lastig om publiciteit te genereren. Als opener van het festival hebben we daar hopelijk minder last van."
3 Is-ie eigenlijk al af? "Het wordt flink doorwerken om hem eind augustus klaar te hebben, zodat we de film op tijd voor het festival aan de pers kunnen laten zien. We hebben gedraaid tot half mei, en zijn nu net klaar met de beeldmontage. Dan volgen nog de geluidsbewerking en de effecten, want we moeten af en toe de jaren dertig uit de computer halen aangezien er in Oss veel gesloopt is."
4 Dat klinkt bijna als een Nederlandse maffiafilm. "Het genre van het historische misdaaddrama bestaat hier eigenlijk niet — wat raar is, want de Amerikaanse film is er groot mee geworden. Maar hier krijgt alles wat vooroorlogs is tegenwoordig een rare nostalgie, een oubollige lulligheid met als achterliggende gedachte: ‘vroeger was alle beter’. Maar Nederland was niet het onschuldige land waar kwajongetjes kattenkwaad uithaalden; het was in die jaren ook zeer gewelddadig. Als je ziet hoe die tijd in de Nederlandse film aan de orde komt is dat een soort geschiedvervalsing.
"Er ligt in die periode vlak voor de oorlog een heel interessant krachtenveld, waarin onduidelijk is wie goed is en wie kwaad. Pas door de oorlog werd dat op scherp gezet: de marechaussees die tegen de bende streden, werden in de oorlog allemaal NSB’ers. Daardoor werden de Ossers uiteindelijk helden."
5 Hoezeer is die Brabantse setting van belang? "Die is heel erg belangrijk. Hij is ook Brabants gesproken. Ik ben heel trots op onze cast, we hebben echt het beste van Brabant in onze film. En Matthias Schoenaerts natuurlijk, die zich als Belg het Brabants heeft aangeleerd, zoals hij zich eerder voor Rundskop het Vlaams-Limburgs aanleerde; hij is erg goed in dialecten. Hij mag dan wel geen ras-Brabander zijn, zoals Marcel Musters en Sylvia Hoeks, maar hij is inmiddels Brabantser dan Frank Lammers.
"De film draait niet alleen om misdaad maar ook om de Brabantse mentaliteit: zwijgen, verzwijgen, goedpraten, problemen niet noemen. Jos Stelling zei ooit dat film een katholiek medium is; over het zuiden, met het gerommel en geritsel, is makkelijker een film te maken dan over die stijve gereformeerden. Als je constant op de grens zit van wat net wel kan en wat net niet, schiet je ook sneller over die grens heen.
"Ik kom zelf uit een gehucht bij Oss, dus het is ook mijn eigen afkomst; die verhalen zijn me met de paplepel ingegoten. Er hangt een gevoel van romantiek en trots omheen: het idee van stelen van de rijken en geven aan de armen. Vierentwintig moorden gepleegd en dan toch nog worden gezien als een held, dat intrigeert me wel."
Joost Broeren
De bende van Oss opent op 21 september het Nederlands Film Festival en draait vanaf 29 september in de rest van het land.