Alexandre Koberidze over What Do We See When We Look at the Sky?

Alexandre Koberize maakt een heerlijk lome lentefilm met zijn magisch-realistische romkom. “Als je een wonder wil laten zien, kun je alles eromheen maar beter zo gewoon mogelijk maken.”

Met What Do We See When We Look at the Sky? profileert de Georgische filmmaker Alexandre Koberidze zich als een eigenzinnig maker om in de gaten te houden. Het is pas zijn tweede speelfilm, en bovendien nog maar zijn afstudeerfilm aan de filmacademie van Berlijn, maar hij schopte het er in 2021 direct mee tot de competitie van de Berlinale.

De films is een wonderschoon kleinood, tegelijk een romantisch sprookje en een vrolijk meanderende documentaire over het dagelijks leven in Koetaisi, een van de oudste steden ter wereld. De liefde op het eerste gezicht tussen Lisa en Giorgi wordt ernstig gecompliceerd doordat zij de dag na hun ontmoeting allebei van uiterlijk veranderen. Koberidze doet die magisch-realistische ingreep voorkomen als de gewoonste zaak ter wereld. Omgekeerd toont hij in de film de vaardigheid om het alledaagse betoverend en poëtisch te maken.

Het begon er allemaal mee dat Koberidza graag een sprookje wilde maken, vertelt hij in een videocall kort na de (virtuele) première in Berlijn. “Ik las een tijd lang heel veel sprookjes, van over de hele wereld, en op de een of andere manier zette dat een luikje bij me open. Het geeft eindeloos veel mogelijkheden voor hoe je in een verhaal iets kan laten gebeuren. Dus ik wilde een film maken over iets bovennatuurlijks, iets wonderlijks. Niet als een metafoor of een allegorie maar juist heel feitelijk, als iets dat voor je ogen gebeurt. Als je een wonder wil laten zien, kun je alles eromheen maar beter zo gewoon mogelijk maken, leek me, zodat het geloofwaardig wordt. Het wonder is hier iets alledaags.”

Het dagelijks leven van de stad Koetaisi vormt de bedding van de film. Waarom koos u voor die locatie? “Ik kende de stad zelf niet goed. Het ligt centraal in Georgië, dus als je reist kom je er eigenlijk altijd langs, maar ik had er niet veel tijd doorgebracht. Tegelijkertijd is het cultureel en historisch een heel belangrijke stad, waar iedere Georgiër de geschiedenis wel van kent. Dat dubele interesseerde me: ik wist heel veel van het verleden van de stad, maar vrijwel niets over hoe het er nu is. Om dat te gaan begrijpen, zijn cameraman Faraz Fesharaki, producent Mariam Shatberashvili en ik er zowat een jaar gaan wonen. In het begin was het intimiderend: elke straathoek is verbonden aan grote gebeurtenissen in het verleden; in elk huis woonde wel een beroemd schrijver of politicus. Maar we vonden er onze weg, leerden mensen kennen, kregen een gevoel voor het gemoed en het ritme van de stad.”

Hoe heeft die lange research invloed gehad op de film? “Alles is erdoor gevormd. Soms werden we getroffen door het licht in een bepaalde straat, of een uitzonderlijk mooie deur, en dan zochten we een manier om die plek in de film te verwerken. Het scenario vormde zich door waar we in de stad liepen en wie we tegenkwamen. Er is bijvoorbeeld een meisje met goudblond haar dat je een paar keer in de film ziet voetballen. Dat was gewoon iemand die we tegenkwamen, met wie we bevriend raakten, en die we een paar keer filmden.”

Voetbal speelt sowieso een grote rol in de film—niet per se een voor de hand liggend thema voor een romantisch sprookje. “Toch wel, volgens mij. Voetbal is, voor mijzelf en voor heel veel mensen, een van de plekken waar nog echte passie bestaat. Natuurlijk is het allemaal commercieel en zijn er allerlei duistere kanten, maar voor mij zijn er in die sport ook echte hedendaagse helden te vinden. Er was een WK toen we in 2018 onze research deden, en we zijn op de bonnefooi al wat gaan filmen. We zagen al snel dat mensen die voetbal kijken een van de meest interessante dingen is die je kunt filmen: de lichaamstaal, de nervositeit, de gezichtsuitdrukkingen, de ontlading. Het drama is al ingebouwd, en tegelijkertijd weet je dat al die energie, positief of negatief, zal zijn vervlogen kort nadat het laatste fluitsignaal klinkt. Ook mensen die voetballen zijn mooi om te filmen, al die emoties. Veel van die beelden, die we met een piepkleine crew maakten een jaar voor de echte opnamen, zijn in de film beland.”

Voor de acteurs moet het een uitdaging zijn geweest om personages te spelen die de kern van hun wezen verliezen. Precies waar ze vaak hun spel op baseren. “Ja, dat was erg interessant. Ze spelen een soort gemengd persoon—de ziel van de ene mens, en het lichaam van een ander. De meeste mensen in de film zijn overigens geen professionele acteurs, wat je ziet is gewoon hun eigen energie. Voor de twee mannelijke hoofdrolspelers hebben we gezocht naar details die de tweede acteur zou kunnen overnemen van de eerste—dingen in zijn houding of hoe hij praat. Oude gewoontes die doorwerken in zijn nieuwe leven. Het publiek herkent dat waarschijnlijk niet, omdat de eerste acteur niet zo lang in beeld is, maar toch voel je volgens mij dat er iets een beetje onnatuurlijk aan hem is, dat hij niet helemaal comfortabel is in zijn lichaam. Bij de twee vrouwen deden we dit niet, omdat zij fysiek al behoorlijk op elkaar lijken.”

De overgang tussen de twee acteurs is een van de momenten in de film waarop u de kijker direct aanspreekt, met het verzoek de ogen te sluiten. Ik zal toegeven dat ik zelf heb valsgespeeld: ik heb één oog dichtgedaan — ik wilde wel het spel van de film meespelen, maar toch ook zien wat er gebeurde. Hoopt u dat mensen echt hun ogen dichtdoen, of maakt dat niet uit? “Ik denk wel dat mensen dat doen, hoor. Als je in een bioscoopzaal zit, en je ziet mensen om je heen hun ogen sluiten, dan doe je wel mee toch? Maar goed: het gaat om het spel. Volgens mij kunnen films dat veel meer doen, het publiek expliciet uitnodigen mee te doen. Daar heb ik een gooi naar gedaan met deze film: het is een spel dat de kijker en ik samen spelen.”