De 12de Filmbonzen Top 25

Bobo's & beeldbepalers

Illustratie Erik Kriek

Wie maken de dienst uit in de Nederlandse filmwereld? Wie hebben de meeste petten op? In 1999 verscheen aan de vooravond van het Nederlands Film Festival in het Volkskrant Magazine de eerste Nederlandse Filmbonzen Top 25, opgetekend door Maarten Bömer en Jan Pieter Ekker. Ryclef Rienstra (destijds directeur van het Filmfonds) stond op 1, op de voet gevolgd door Jac. Goderie (Pathé, Preview) en Gamila Ylstra (FINE). Na een afwezigheid van een jaar is de lijst nu terug in de Filmkrant. Met oude bekenden als Lauge Nielsen, Dick Maas en Sandra den Hamer, die twee jaar geleden ook al aan de knoppen draaiden, én met een groot aantal nieuwe namen. Wie is wie, en wat is de pikorde?

Legenda
Groen = stijger ten opzichte van 2010
Oranje = gelijk ten opzichte van 2010
Rood = daler ten opzichte van 2010
Het cijfer achter de functie duidt op het aantal keren dat men sinds 1999 in de lijst is opgenomen.

1 (2) Doreen Boonekamp
directeur Filmfonds (12)
Boonekamp, een daadkrachtige allemansvriend/workaholic/control freak met goede contacten van Den Haag (de politiek) tot Amsterdam (het filmveld) is bezig een revolutie door te voeren bij het Filmfonds: vanaf volgend jaar wordt het geld verdeeld door consulenten en screens in plaats van commissies en intendanten. Wat er in de nieuwe constellatie met haar wingwoman Dorien van de Pas (die nu nog over speelfilm gaat) gebeurt is niet duidelijk; ook de status van Ate de Jongs stresstest voor publieksfilms is nog ongewis. Zeker is wel dat het Filmfonds veel minder geld te verdelen krijgt én dat het takenpakket wordt uitgebreid. En toch blijft het Boonekamps ambitie om ook internationaal een woordje mee te spreken. Maar, waarschuwt ze, we moeten niet teleurgesteld zijn als het nog even duurt voordat er een Nederlandse film in het hoofdprogramma van Cannes draait. "Maar als we zo doorgaan en onze ambities hoog houden, gaat het een keer lukken."

2 (3) De aanstaande
staatssecretaris van OCW (12)
De sector huivert; met de VVD als grootste winnaar van de verkiezingen, kan het zomaar zijn dat Halbe Zijlstra nog vier jaar staatssecretaris blijft. Zijn afgelopen ambtsperiode bleek Zijlstra volkomen ongevoelig voor smeekbedes, brandbrieven en protestmarsen: hij bezuinigde 200 miljoen euro op kunstsubsidies, een bedrag dat overigens lager uitviel omdat lokale overheden bijsprongen en de sector zelf ook maatregelen nam. Waardoor Zijlstra dus toch een beetje gelijk kreeg, volgens Zijlstra dan: de sector kan zelfredzamer.

3 (5) Lauge Nielsen
directeur Pathé (12)
De beminnelijke Deen Lauge Nielsen is directeur van Pathé, met afstand de grootste en machtigste bioscoopexploitant van Nederland. Het internationale concern vertoont opera-, ballet- en theatervoorstellingen en voetbal in 3D in zijn zalen en er zijn speciale voorstellingen met artfilms, vrouwenfilms, gayfilms, 50plusfilms, Turkse films en Marokkaanse films. Maar de Nederlandse film hangt er nog altijd een beetje bij. De Pathé-programmeurs hebben niks te maken met een gezonde filmcultuur, zij kijken alleen naar de publiekspotentie. Om die reden is ook het aantal Nederlandse films dat bekeken kan worden met Pathé Thuis, de eigen video on demand-dienst van Pathé, beperkt.

4 (8) Matthijs van Nieuwkerk
presentator De Wereld Draait Door (6)
Wie een film wil promoten of op zoek is naar subsidie voor een nog verre van gerealiseerd project, kan niet zonder de omarming van de gastheer van het tv-magazine De Wereld Draait Door. Je moet wel aan bepaalde voorwaarden voldoen, het is immers tv: een mooie, jonge actrice in de hoofdrol, een goed, sappig verhaal, bij voorkeur zonder haperen en in een razend tempo verteld…
Van Nieuwkerk houdt van film; hij had een aantal cameo’s en presenteerde jarenlang de talkshow op het NFF. Het festival is hem niet vergeten. Op het Gala van de Nederlandse Film mag de VARA-presentator de belangrijkste prijs uitreiken: het Gouden Kalf voor Beste Speelfilm.

5 (4) Carice van Houten
actrice (5)
In het leeuwendeel van de scenario’s die bij het Filmfonds wordt in ingeleverd, staat Carice van Houten genoemd als mogelijke hoofdrolspeelster. Want Van Houten is een garantie voor volle zalen. De 36-jarige actrice staat in het kleine Nederland op eenzame hoogte: vorig jaar won ze alweer haar vijfde (!) Gouden Kalf voor haar rol in Black Butterflies; ook was ze al het onderwerp van een ‘glossy’ biografie, waarin Jan en alleman de loftrompet over haar steekt. Met haar internationale carrière blijft het een beetje behelpen. Alhoewel, ze is nu te zien in de veelgeprezen HBO-serie Game of Thrones (in de slotaflevering baart ze een monster) en in de videoclip van ‘Cut the World’ van Antony & The Johnsons mocht ze de keel doorsnijden van Willem Dafoe. Haar volgende stap? Van Houten heeft een platencontract getekend bij EMI en haar debuutalbum is zojuist verschenen.

6 (6) Reinout Oerlemans
regisseur en producent Eyeworks (6)
Eyeworks, het productiebedrijf van de gedreven Oerlemans, behaalde in 2011 wereldwijd een recordomzet van 237 miljoen euro, vooral dankzij tv-programma’s en -series maar ook films als New Kids Turbo (waarin Oerlemans een rolletje speelde), New Kids Nitro, Komt een vrouw bij de dokter en Nova Zembla droegen bij aan het succes. Oerlemans verfilmde Willem Barentz’ barre tocht naar Nova Zembla in 3D. Zijn feilloze gevoel voor marketing bleek eens te meer uit de eerste hoofdrol voor topmodel Doutzen Kroes. Alhoewel: volgens Ate de Jong was sprake van een gemiste kans: de blote borsten van Doutzen in 3D hadden een extra ‘must-see’ factor kunnen zijn.

7 (7) Frans van Gestel
producent Topkapi Film (4)
Frans van Gestel is een man met een missie: hij wil met een Nederlandse film worden geselecteerd voor de Gouden Palm-competitie van het festival van Cannes — iets wat sinds 1975 (Jos Stelling met Mariken van Nieumeghen) niemand meer is gelukt. De filmproducent brak dit jaar met IDTV Film, en ging met Arnold Heslenfeld verder onder de naam Topkapi Films. In Cannes boekte het productiehuis zijn eerste succesje ("Ik moet erg bescheiden zijn over mijn aandeel", aldus Van Gestel): de coproductie Post tenebras lux werd bekroond met de prijs voor Beste Regie. Van Gestel gokt overigens niet alleen op kunstzinnig: hij produceerde ook De Heineken ontvoering en Alleen maar nette mensen. En dit najaar verschijnt Alles is familie in de bioscopen, de langverwachte opvolger van de kaskraker Alles is liefde.

8 (12) Sandra den Hamer
directeur EYE Film Instituut Nederland (4)
Tegen de klippen op zorgde Den Hamer ervoor dat EYE dit jaar de deuren kon openen. Rond die opening, waarvoor de koningin naar Amsterdam-Noord kwam (zie 11), moest Den Hamer de nodige brandjes blussen: nee, van ruzie met de Weense architecten was geen sprake, ING Real Estate liegt niet over de verkoop van het gebouw, en nee, EYE is niet onder curatele gesteld door de Raad voor Cultuur. Daarna begon het echte werk: de smooth operator haalde zo’n beetje alle filmfestivals uit Amsterdam en omstreken naar haar futuristische pand, van het Keep an Eye Filmacademie Festival tot Imagine en KLIK!. EYE mag dan geen sectorinstituut zijn, Den Hamer trekt wel samen op met de gehele sector: zij probeert nu ook een stimuleringsprogramma voor de Nederlandse film van de grond te krijgen.

9 (10) Benelux Film Distributors (3)
BFD brengt met veel succes Nederlandse films uit in de vaderlandse bioscopen en filmhuizen, van New Kids Nitro en Nova Zembla, Quiz en Jackie tot Dolfje Weerwolfje, Kauwboy, Brammetje Baas en Black Out. Het NFF opent met de BFD-titel Nono, het zigzag kind; op het festival gaan The Domino Effect en Het meisje en de dood in première, in het najaar gevolgd door De marathon en Koning van Katoren. Waar gehakt wordt vallen spaanders: ondanks jubelende recensies en prijzen op het festival van Berlijn trok Kauwboy, recent ook aangewezen als de Nederlandse inzending voor de Oscar in de categorie Best Foreign Language Film, slechts 20.000 bezoekers. BFD had niet alleen de pech dat Pathé hem niet wilde vertonen (zie 3), maar zette hem aanvankelijk ook als kinderfilm in de markt…

10 (-) CineCrowd (1)
Waar het Filmfonds zichzelf opnieuw probeert uit te vinden, worden ook nieuwe initiatieven gelanceerd om de financiering van Nederlandse speelfilms een stimulans te geven. Het belangrijkste is CineCrowd, een onlineplatform waarmee filmmakers en -liefhebbers samen films produceren. Het platform wordt zowel gebruikt door jonge, aanstormende filmmakers als door gerenommeerde namen, zoals Eddy Terstall (Deal), George Sluizer (Dark Blood) en Heddy Honigmann (En op ’n goede dag). Op het NFF presenteert CineCrowd de eerste lichting films en documentaires die mogelijk zijn gemaakt door een bijdrage van het Nederlandse publiek.

11 (-) Het Koninklijk Huis (1)
Heeft koningin Beatrix tijd te veel nu zij buitenspel is gezet in het formatieproces? Is het een statement van kroonprins Willem-Alexander tegen het gure bewind van Halbe Zijlstra cum suis? Feit is dat het Koninklijk Huis meer aan cultuur doet dan ooit. Beatrix opende het nieuwe onderkomen van het EYE Film Instituut in Amsterdam-Noord (zie 8). Willem-Alexander en prinses Máxima waren bij de première van Nova Zembla, bij de opening van Cinekid, op de wereldpremière van Jiska Rickels’ The Sound of the Bandoneón tijdens het IDFA, en op de opening van Film by the Sea in Vlissingen. Dat ze zich in Rotterdam niet laten zien is logisch, met al die kritische films over de Argentijnse junta, maar waarom is er eigenlijk niemand in Utrecht?

12 (-) Leontine Petit
producent (1)
Het film- en televisieproductiebedrijf Lemming Film maakte naam met kinder- en jeugdfilms, maar richt zich tegenwoordig ook op internationale arthouseproducties. Met succes. De kortfilm Broer van Sacha Polak was dit jaar geselecteerd voor Berlijn, In the Fog van de Oekraïner Sergei Loznitsa werd in Cannes bekroond met de FIPRESCI-prijs van de internationale filmkritiek. Regisseur/scenarist Marco van Geffen kreeg in Cannes de ARTE-prijs voor het beste L’Atelier-project voor In jouw naam, de opvolger van Onder ons. "Iedereen is lyrisch over het script", aldus Van Geffen. En er zit nog meer in de pijplijn: Dead & Beautiful, het nieuwe speelfilmproject van David Verbeek, is geselecteerd voor de Asian Project Market van het Busan International Film Festival.

13 (11) Ally Derks
directeur IDFA (2)
Derks is met afstand de langst zittende filmfestivaldirecteur van Nederland; zij leidt het IDFA sinds de oprichting, precies 25 jaar geleden. Werd tijdens Hot Docs in Toronto onderscheiden met de Doc Mogul Award, kreeg op het documentairefestival van Thessaloniki een plaquette vanwege haar bijdrage aan de documentaire-industrie, en bezette in de Opzij-lijst met honderd machtigste vrouwen van Nederland de vijfde plaats in de categorie ‘cultuur’. "Zij wordt wereldwijd gezien als de vrouw die de documentaire als kunstvorm heeft gebracht", aldus het juryrapport.

14 (13) René Mioch
filmcontent producent (3)
"Meneer Aardig. De vriendelijke journalist met de kenmerkend brede glimlach die op ongecompliceerde wijze beroemdheden interviewt. Voor Mioch een bewuste keuze; hij verafschuwt de zure filmcritici van de zogenaamde kwaliteitspers", aldus de wiki van Beeld en Geluid. Maar Mioch is niet alleen thuis bij de sterren: het ‘oliemannetje’ geeft mediatrainingen aan aanstormende filmmakers en acteurs en organiseert sinds 2007 de Rembrandt Awards (in 2010 kreeg hij zelf een ere-Rembrandt omdat hij 25 jaar in het vak zat). Zijn Entertainment Experience produceerde de ‘user-generated’ Paul Verhoeven-film Steekspel; een "project met een enorme potentie op de internationale markt", aldus Mioch.

15 (20) Saskia Noort
bestsellerauteur (2)
Saskia Noort is de John Grisham van de Lage Landen: al haar misdaadthrillers worden verfilmd, van Terug naar de kust (door Will Koopman) en De eetclub (Robert Jan Westdijk) tot De verbouwing (opnieuw Koopman). Om de filmrechten van Afgunst wordt gevochten, producent Millstreet Films nam een optie op haar jongste thriller Koorts. Antoinette Beumer zal de film regisseren; met haar werkte Noort al aan het scenario voor de Nederlandse versie van Loft. De thrillers worden overigens te zuinigjes gerecenseerd, meent Noort. ‘Wilde ff laten zien hoe groot het gat is tussen recensenten en publiek’, twitterde zij. En, naar aanleiding van een 2-sterren recensie in Het Parool: ‘Elitaire gast die heerst over z’n eigen postzegeltje macht, gedreven door afgunst. Vanavond zijn de zalen gevuld!’ (Zie ook 17: Twitterati’s)

16 (14) Willemien van Aalst
directeur Nederlands Film Festival (3)
Waar haar voorganger Doreen Boonekamp (zie 1) inzette op breed en populair, kiest Van Aalst voor de inhoud, met Nono, het zigzag kind (en niet de bestsellerverfilming Alleen maar nette mensen) als openingsfilm, programma’s als De Belofte (met aanstormende acteurs en filmmakers) en Gast van het Jaar Jeroen Willems, die een programma samenstelde met films van kunstenaars als Stan Brakhage en Guido van der Werve. Van Aalst zorgde er ternauwernood voor dat het Nederlands Film Festival, net als het IFFR en het IDFA, in de culturele basisinfrastructuur 2013-2016 bleef, maar haar festival moest door de bezuinigingen wel gevoelige klappen incasseren.

17 (-) De Twitterati’s (1)
René Mioch (zie 14) twittert vanaf de rode loper, Will Koopman twittert de Bioscoop Top 10 door waarin De verbouwing bovenaan staat (zie 15), Eddy Terstall twittert dagen achtereen dezelfde positieve recensie uit de Volkskrant naar zijn 6.676 volgers en Martin Koolhoven twittert over andermans films en filmplannen (en politiek en Ajax natuurlijk, net als Eddy Terstall). De meest gevreesde twitteraars zijn Dick Maas en Esmé Lammers; wat ze bij het Filmfonds ook bedenken, hoeveel subsidie Dick Maas ook krijgt, er volgt steevast een stroom kritische tweets: "Houdt het dan nooit op? Die controle en betutteling van het Filmfonds? Wanneer gaat het fonds nu eens samenwerken met filmmakers?"

18 (19) Monique van Schendelen
(film)publiciteitsexpert (6)
Van Schendelen verzorgt met tomeloze energie de publiciteit voor films en festivals, van groot tot volslagen marginaal. Is ook niet te beroerd journalisten rechtstreeks te benaderen: "Zeg, is dit niet iets voor jou?!?" Vaak is het dan ook iets voor jou; Van Schendelen/MvSP weet waar haar kansen liggen. Haar typerende manier van werken is verfilmd: in Klaartje Quirijns’ documentaire Anton Corbijn Inside Out is Van Schendelen naast Anton Corbijn te zien op de rode loper tijdens de Nederlandse première op Film by the Sea.

19 (-) Marc van Warmerdam
producent (1)
Marc van Warmerdam produceert sinds jaar en dag de films van zijn broer Alex. Als Alex wil dat er een huis wordt gebouwd, regelt Marc dat, iedere film weer. Voor Alex’ nieuwste, Borgman, bracht hij op een creatieve manier het laatste deel van het budget bij elkaar: hij verkocht twee keer duizend gesigneerde, genummerde en ingelijste piëzografieën van Alex à €1000,- per stuk. Van Warmerdam, die tevens voorzitter is van de belangenvereniging van Filmproducenten Nederland (voorheen NVS), is een erkend lobbyist. Hij heeft zijn hoop gevestigd op de oppositie: "Als zij straks een rol gaan spelen, kunnen we de schade misschien nog wat beperken." (zie 2).

20 (-) Pieter Kuypers
regisseur en producent (1)
Pupkin Film, het productiebedrijf van Pieter Kuijpers, ontwikkelt speelfilms en televisiedrama ‘gebaseerd op originele, verfrissende en vernieuwende verhalen’. Hij produceert — van Peter de Baans Bellicher: Cel tot de veelgeroemde televisieserie Van God los — en regisseert ook zelf; Kuijpers Doodslag zit in competitie op het NFF, ondertussen legt hij alweer de laatste hand aan zijn volgende speelfilm Hemel op aarde. Kuijpers is ook verbonden aan Westerling, een al jaren aangekondigde speelfilm over Raymond Westerlings zuiveringsacties op Zuid-Celebes, die eerder geregisseerd zou worden door Marin Koolhoven (zie ook 17: de Twitterati’s).

21 (15) Paul Verhoeven
regisseur (8)
Ook het afgelopen jaar werd weer de ene na de andere nieuwe Verhoeven-film aangekondigd (zijn Jezus-film komt er nu écht!), maar ondertussen is het wachten nog altijd op de release van Steekspel (zie 14: René Mioch). Eind september verschijnt Op stap door de filmgeschiedenis met Paul Verhoeven, een bundeling van de filmanalyses die zijn biograaf Rob van Scheers iedere week in de Volkskrant optekent uit de mond van Verhoeven. In het Radio 1 Journaal liet Verhoeven ook zijn licht schijnen over Len Wisemans Total Recall-remake: "Het trok mij niet zo". Ook zijn Robocop wordt overigens opnieuw verfilmd, door de Braziliaanse krachtpatserfilmer José Padilha.

22 (-) Sinterklaas
kasmagneet (1)
Net als Saskia Noort (zie 15) is de goedheiligman in Nederland een garantie voor volle zalen. Daarom verschijnen binnenkort wéér twee nieuwe Sinterklaasfilms in de bioscopen: Sint en Diego en de magische bron van Myra van Adel Adelson, met Bas Keijzer en Kathleen Aerts, en De Club van Sinterklaas & Het Geheim van de Speelgoeddokter van Pieter Walther Boer, met Charly Luske, Wilbert Gieske en Victoria Koblenko. Arme kindertjes. Goddank slaat Martijn van Nellestijn dit jaar een keertje over.

23 (-) Submarine (1)
Het ’transmediale productiebedrijf’ Submarine van Femke Wolting en Bruno Felix maakt lange films (onder anderen met Peter Greenaway), documentaires en state-of-the-art videoclips, iPad- en iPhone-applicaties, animaties en commercials, interactieve graphic novels, webgames, data visualisaties en alle mogelijke mengvormen. ‘Your periscope in unknown territories’, luidt sinds de eerste dag de pay off van Submarine, dat het rijk alleen heeft in Nederland. Wie een game voor Kruistocht in spijkerbroek (’the first ever video game based on a Dutch movie’) wil maken of een app voor Bellicher: Cel komt vanzelf bij Submarine uit.

24 (17) Rutger Wolfson
directeur International Film Festival Rotterdam (3)
Rutger Wolfson is alweer toe aan zijn tweede contractstermijn bij het IFFR, maar heeft het nog altijd zwaar. Verhoogde de prijzen en zag het aantal bezoekers dramatisch teruglopen. En ondanks een positieve beoordeling adviseerde de Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur de gemeentelijke subsidie over de periode 2013-2016 met ongeveer 20 procent te korten. Wolfson gaat niet alleen over zakelijke aangelegenheden, hij heeft ook het laatste woord over de Tiger Awards-competitie. Daarin is het Nederlandse aandeel al jaren nihil. Voor de jongste editie werd Hemel gepasseerd, de debuutfilm van Sacha Polak. Die won vervolgens op het festival van Berlijn de FIPRESCI-prijs van de internationale filmkritiek en geldt als een van de favorieten voor de Gouden Kalveren.

25 (12) De omroepdramaturgen (4)
Eddy Terstall (zie 17) mocht recent weer loos gaan bij de release van Deal, en zo zijn er veel filmmakers die steen en been klagen over de inbreng van de omroepdramaturgen. Die willen veel in de melk te brokkelen hebben, terwijl daar slechts weinig harde cash tegenover staat. Maar wie in Nederland een film wil maken kan nu eenmaal niet zonder omroep, omdat anders ook geen beroep kan worden gedaan op de veel grotere geldpotten van het Stimuleringsfonds en het CoBO-fonds. Maar de omroepdramaturgen hebben nu eenmaal andere belangen dan de meeste regisseurs: zij moeten tegemoetkomen aan de grillen van de netmanagers, die weer een afgemeten mandaat van de politiek hebben: scoren, kijkcijfers.

Jan Pieter Ekker
Dana Linssen
Karin Wolfs