Filmfocus – 11 januari 2016

Joodse regisseurs
joodsfilmfestival.nl
kriterion.nl
"Men bedenke dat de Jood zijn stempels had gedrukt op heel de filmwereld en in het maatschappelijke en zakenleven zijn opvattingen van moraal had weten door te drukken." Het moest afgelopen zijn met "de wansmaak en wancultuur" van joodse producenten. Aldus filmmaker Jan Teunissen, die in de Tweede Wereldoorlog de kans om de Nederlandse filmwereld jodenvrij te maken niet liet lopen. Hij schopte het tot de machtigste man in de filmwereld. In één ding had Teunissen gelijk: joden waren belangrijk in de filmwereld. Het Joods Filmfestival, dat van 9 t/m 13 dec. in Kriterion en het Joods Historisch Museum wordt gehouden, gaat onder de titel Made in Holland over de grote rol van joden in de Nederlandse filmwereld. Voor de oorlog was de helft van de exploitanten en tweederde van de filmdistributeurs joods. Toen na 1933 joodse regisseurs Duitsland ontvluchtten, konden sommigen in Nederland (kortstondig) aan de slag. Vijftien van de ruim dertig speelfilms, die tussen 1933 en 1940 in Nederland werden gemaakt, hadden een Duits-joodse regisseur. Het festival vertoont een aantal van deze ‘exile-films’, maar richt de blik ook op het heden. In het Joods Historisch Museum worden de regisseurs Frans Weisz en Rudolf van den Berg, de acteur/regisseur Jeroen Krabbé en de documentairemaker Hans Polak geïnterviewd. Kriterion vertoont een aantal van hun films: de trilogie leedvermaak, qui vive en happy end (Weisz), left luggage (Krabbé), for my baby (Van den Berg) en vlucht naar zwitserland en oud op de nieuwmarkt (Polak). Ook te zien: Maurits Bingers zwijgende avonturenfilm het geheim van delft (1917).

Iraanse filmvijandigheid
iraansfilmfestival.nl
De Iraanse cinema beleefde tien jaar geleden in het Westen hoogtijdagen met het werk van onder meer Abbas Kiarostami (ten, the taste of cherry) en Jafar Panahi (offside, the circle) Het filmvijandige regime was niet blij met het succes, maar filmmakers wisten toch hun weg te vinden. Die tijd lijkt voorbij. Ook met filmmakers springen de autoriteiten niet langer voorzichtig om. Zo werd in oktober op het vliegveld van Teheran het paspoort van Jafar Panahi ingetrokken. De verslechterde positie van Iraanse filmmakers zal zeker aan bod komen op de vierde editie van het Iraanse filmfestival. Het onafhankelijke festival, dat van 18 t/m 20 december in De Fabriek in Zaandam wordt gehouden, besteedt speciale aandacht aan de Islamitische Revolutie van 1979. Te zien zijn films van vóór en na de omwenteling. Ook is een film te zien over de Iraanse rapper Reveal, die een vertegenwoordiger is van de Iraanse hiphopcultuur. Onder het motto ‘gluren bij de buren’ zijn ook films uit de buurlanden van Iran te zien. Naast filmvertoningen zijn er lezingen en debatten. Tussendoor kan de Iraanse keuken worden beoordeeld.

Jafar Panahi

Inspiratiebron Tarkovski
tropentheater.nl
filmmuseum.nl
Het Tropentheater brengt op 18 december een muzikale hommage aan Andrej Tarkovski. De misschien wel belangrijkste naoorlogse filmregisseur wilde met zijn films ‘het diepste wezen van de mens’ openbaren. Dromen, herinneringen, heden en verleden lopen in zijn films, net als in het menselijk brein, door elkaar. Tarkovski maakte spaarzaam gebruik van muziek, maar zijn werk inspireerde veel componisten, onder wie de Franse pianist François Couturier. In het Tropentheater speelt hij zijn compositie ‘Nostalghia, song for Tarkovsky’. Hij wordt begeleid door een cello, sopraansaxofoon en accordeon. Een door de zoon van Tarkovski samengestelde selectie filmfragmenten uit nostalghia dient als decor bij het concert. Het Filmmuseum sluit aan bij het evenement met de vertoning van vier Tarkovski-klassiekers: andrej roeblov (1966), solaris (1972), stalker (1979) en nostalghia (1983).

stalker

Filmwedstrijd
shootyourshot.nl
Tientallen jongeren stuurden de afgelopen maanden een korte film van minimaal tien seconden en maximaal vijf minuten in voor de filmcompetitie Shoot Your Shot van de Filmschuur in Haarlem. Op 13 december kiest een jury uit een voorselectie de winnaar, die twee weken als voorfilm bij iedere film in de Filmschuur zal worden vertoond. Daarnaast mag de winnaar een workshop bij Open Studio volgen en in de jongerenjury gaan zitten van een van de grote Nederlandse filmfestivals. Naast de juryprijs is er een publieksprijs, die bestaat uit een week vertoning in de Filmschuur. Wie wil stemmen, kan de deelnemende films op 11, 12 en 13 december zien.

Oorlogsmisdadigers in Arnhem
filmhuisarnhem.nl
Van Neurenberg tot Den Haag is de titel van het filmprogramma van 12 t/m 14 december in Focus Filmtheater Arnhem over de vervolging van oorlogsmisdadigers. De aanleiding is de uitreiking van de Erasmusprijs aan de juristen Antonio Cassese en Benjamin Ferenc, die een belangrijke bijdrage leverden aan het juridische kader voor de internationale vervolging van mensenrechtenschenders. De Erasmus-stichting noemt de laureaten sleutelfiguren in de groter wordende internationale mogelijkheid om oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid te vervolgen. Te zien is de documentaire nuremberg, its lesson for today (Pare Lorentz, Stuart Schulberg, 1948), met een inleiding van de jurist en journalist Heikelien Verrijn Stuart. Ook aanwezig is Anne van Es die vorig jaar afstudeerde op de audiocollectie van het Neurenberg Tribunaal. Verder zijn te zien de speelfilm judgement at nuremberg (Stanley Kramer, 1961) en de documentaire the reckoning: the battle for the international criminal court (Pamela Yates, Paco de Unis, 2009), over de reikwijdte van het internationale recht. De film wordt ingeleid door geheugendeskundige Willem Wagenaar.

the reckoning: the battle for the international criminal court

En in Amsterdam
spui25.nl
filmmuseum.nl
De uitreiking van de Erasmusprijs (zie hierboven) leidt ook in Amsterdam tot actie. Het Filmmuseum vertoont drie films, die ieder worden vooraf gegaan door een inleiding in het academisch-cultureel centrum Spui25. Op 3 december leidt chef kunst bij NRC Handelsblad Raymond van den Boogaard bamako (Abderrahmane Sissako, 2006) in, gevolgd door vertoning van de speelfilm over de ongelijkwaardige relatie van het Westen met Afrika. Een week later praat universitair docente internationaal publieksrecht Larissa van den Herik over de documentaire my neighbour, my killer (Anne Aghion, 2009), gevolgd door vertoning van de film over de Rwandese verzoeningsrechtspraak na de genocide in 1994. Op 17 dec. geeft juriste Heikelien Verrijn Stuart een inleiding op the tribunal (Hans-Christian Schmid, 2009), waarna de film over het Joegoslavië tribunaal wordt vertoond.

Wel persoonlijk
nothing personal was de grote winnaar van het Nederlands Filmfestival. De film van Urszula Antoniak ging er vandoor met vier Gouden Kalveren (film, regie, camera, geluid). Eerder al won hij op het filmfestival in Locarno zes prijzen. Het minimalistische drama over een Nederlandse twintiger die in Ierland de eenzaamheid zoekt, maar op kluizenaar Stephen Rea stuit, is vanaf 10 december in de Nederlandse filmtheaters te zien. De dagen ervoor is de film in persoonlijke aanwezigheid van de maakster in vier filmtheaters te zien: 6 dec. ’t Hoogt, 7 dec. Chassé Cinema, 9 dec. Plaza Futura en 10 dec. Lux.

Trilogie
concordia.nl
jhm.nl/evenementen
Het slotdeel happy end van Frans Weisz’ trilogie over een joodse familie in het naoorlogse Nederland werd niet goed ontvangen. Wie het laatste deel in samenhang met de andere twee films wil beoordelen, kan op 20 dec. terecht in filmtheater Concordia in Enschede. Ook het Joods Filmfestival vertoont de hele trilogie. (zie ook in deze rubriek: Joodse regisseurs).

qui vive

Annie M.G. op de T.V.
Was Annie M.G. Schmidt de gezellige oma van alle Nederlandse kinderen of een kettingrokende, met zichzelf in de knoop zittende gedeprimeerde vrouw? Wie het wil weten, kan wachten tot de zevendelige tv-serie annie m.g. op de televisie komt, maar kan ook eerder terecht in vijf filmtheaters bij de voorpremière van de hele serie (350 minuten). Het Ketelhuis, Focus Filmtheater, Plaza Futura, de Filmschuur en Filmhuis Den Haag vertonen 27 december de op Annejet van Zijls biografie Anna geïnspireerde serie. In Het Ketelhuis is de serie 3 januari nog een keer te zien.

Gogol
De in 1852 op 42-jarige leeftijd overleden Russische schrijver Nikolaj Gogol was ongetwijfeld de modernste negentiende-eeuwse Russische schrijver. Zijn gortdroge absurdistische verhalen (De neus, De mantel) zijn geen spatje gedateerd. Zonder Gogol geen Kafka. Goed idee van Lantaren/Venster om een (kleine) hommage te brengen aan de schrijver, wiens werk vooral in Rusland tientallen keren is verfilmd. In de middag van 20 december vertoont het theater viy (Georgi Kropatsjov en Konstantin Jersjov, 1967), een kruising van horror en volkslegende, de zwijgende film de overjas (Grigori Kozintsjev en Leonid Trauberg, 1926) en het eveneens zwijgende kerstnacht (Wladislav Starewicz, 1913).

Zonnebioscoop
solarcinema.nl
Waarom vervuilende elektriciteit gebruiken? CosyMo’s Solar Cinema is een mobiele bioscoop die op zonnestroom werkt. De mobiele installatie is overal inzetbaar. Op 19 december staat de mobiele installatie in het kader van de expositie Bezet op de binnenplaats van het Kruithuis in Den Bosch. Beloofd wordt een filmavond met voorpremières van films van het internationale studentenfilmfestival Cinestud, dat volgend voorjaar in Kriterion wordt gehouden.

CosyMo’s Solar Cinema (foto Olaf Smit)

Echte helden
Een moderne reiziger kan op Google Earth ieder moment zijn geografische positie bepalen. Als hij in nood komt, volstaat een mobiel telefoontje naar een alarmnummer. Slecht voor de reisromantiek. Wie nog echte ontdekkingsheroïek wil zien, moet naar de voorstelling South in ’t Hoogt, Lux of Filmhuis Den Haag gaan. Een ensemble onder leiding van Elizabeth van der Kooij speelt live-muziek bij de vertoning van de documentaire south (Frank Hurley, 1919). Ook zijn teksten bij de beelden te horen. Die beelden zijn uniek, want ze doen verslag van de mislukte reis naar de Zuidpool van Ernst Shackleton en zijn zevenentwintigkoppige team tussen 1915 en 1917. Hun schip Endurance kwam vast te zitten in het pakijs, waarna Shackleton met een paar mannen een wanhoopstocht over land begon en op zoek ging naar hulp. Op drie mannen na overleefden iedereen de expeditie. Frank Hurley was een van de bemanningleden en filmde het leven op en buiten The Endurance.

Tien jaar oversteken
ketelhuis.nl
Het speelfilmproject De Oversteek (de VPRO en het Filmfonds stellen filmmakers in staat om een lowbudget-film te maken) bestaat tien jaar. Het heeft tot nu toe veertien films opgeleverd plus drie films die bijna klaar zijn. Reden voor een feestje, dat onder de titel De Grote Oversteek Dag op 9 december in drie zalen van het Ketelhuis wordt gevierd met de vertoning van alle veertien films. De eerste film begint om 9.00 uur. Wie niet zonder ontbijt kan, kan een uur eerder aanschuiven bij het Grote Oversteek-ontbijt. Om 15.00 uur is het Grote Oversteek-debat. De dag wordt om 17.00 besloten met de voorvertoning van nothing personal. Voor wie niet alle Oversteek-titels meer paraat heeft: de poolse bruid (Karim Traïdia), de trip van teetje (Paula van der Oest), fl 19,99 (Mart Dominicus), temmink (Boris Pavel Conen), drift (Michiel van Jaarsveld), amnesia (Martin Koolhoven), met grote blijdschap (Lodewijk Crijns), îles flottantes en guernsey (Nanouk Leopold), monte carlo (Norbert ter Hall), langer licht (David Lammers), het zwijgen (Adri Schrover, André van der Hout), diep (Simone van Dusseldorp) en nothing personal (Urszula Antoniak).

het zwijgen

Nooit saai
smartprojectspace.net
Smart Cinema, de vertoner die verder kijkt dan de mainstream arthousecinema, heeft weer twee bijzondere films opgedoken. Craig Baldwins montagefilm mock up on mu is een radicale mix van spionage, scifi, western en horror. De film, die nieuw en oud materiaal mengt, duikt in de naoorlogse Californische subcultuur van de Beatgeneration, hippies en maffe religies. Wie meer wil zien van Craig Baldwin kan ook ’s nachts terecht in Smart Cinema. De tweede film is de Deense coming of age documentaire the wild hearts (Michael Noer, 2008), die een groep Deense jongeren volgt op een brommertocht naar Polen. Het blijft niet bij een lekke band.

Upload Cinema
uploadcinema.net
Op 7 december viert Upload Cinema feest. Lichtjes in de kerstboom en de blockbusters in de filmtheaters maken dat Upload Cinema met het spannendste programma van het jaar komt: SFX (special effects). Van nobudget tot megabudget, van filmmagiërs tot onontdekte talenten: het wordt een gigantisch spektakel.
Upload Cinema combineert het beste van twee werelden, door het nieuwe filmmaken naar buiten te brengen. Die andere wijde wereld in. Weg van het kleine computerscherm, en het isolement van huis of kantoor. Naar wat nog steeds de beste plek is om samen film te ervaren: de bioscoop!