DE TRIP VAN TEETJE

Paula van der Oest regisseerde de eerste van vier films uit het Route 2000-project. Ze liet zich inspireren door krantenberichten, en maakte een sterke film over de ondergang van Teetje, een louche zakenman die snel rijk wil worden maar zich steeds verder in de nesten werkt.

Bij tijd en wijle wordt er geroepen om Nederlandse films die de vinger aan de pols van de samenleving houden. Onze filmmakers zouden voor hun onderwerpen inspiratie op moeten doen in de krantenkolommen. Het drama ligt op straat, vindt men. Maar volgens het vooroordeel worden er voornamelijk stoffige romans verfilmd, of gaat de Nederlandse film alleen over vriendenclubjes die samen voetballen en meisjes versieren.
In het project Route 2000 kregen vier redelijk beginnende regisseurs de kans om op korte termijn een low budget-film te maken. En het resultaat van dit samenwerkingproject tussen Motel Films en de VPRO laat zien dat deze filmmakers absoluut niet vies zijn van de Nederlandse actualiteit. Boris Paval Conen bijvoorbeeld maakte een film over de omstreden kooigevechten.
Paula van der Oest kwam op het idee voor De trip van Teetje toen ze enige krantenberichten las over buitenlandse schepen die in Nederland aan de ketting liggen. Vaak is de rederij van zo’n schip failliet, zodat de lading verzegeld is en de boten de haven niet mogen verlaten. De bemanning wacht soms maanden totdat iemand zich over het schip ontfermt. Intussen zitten zij op het schip de tijd te doden en weten niet of ze überhaupt ooit huiswaarts zullen varen.

Russische mafiosi
De trip van Teetje geeft een indringend beeld van de schrijnende omstandigheden waar zulke gestrande, buitenlandse zeelui in verkeren. Maar in de eerste plaats vertelt Paula van der Oest, die al veelvuldig gelauwerd is voor haar korte films en haar speelfilmdebuut De nieuwe moeder, een sterk verhaal over de ondergang van de louche zakenman Teetje. Deze gladde Rotterdamse lefgozer wil onder druk van zijn vriendin een rechtschapener leven gaan leiden. Met het geld dat hij na een inbraak verworven heeft, koopt hij in een opwelling een vrachtschip van een aantal Russische mafiosi.
De lading schijnt veel waard te zijn, maar als Teetje voor de eerste maal het schip betreedt, blijkt dat hij een kat in de zak heeft gekocht. De douane heeft de vracht verzegeld. Bovendien is het schip bemand met een flinke groep matrozen die al maanden niet betaald is. Steeds dieper zakt Teetje weg in het moeras: hij wordt achterna gezeten door schuldeisers, de kapitein ligt op sterven, zijn vriendinnetje wordt verliefd op Nikolaï, de Russiche stuurman van het schip — en er blijken nog meer rampen boven zijn hoofd te hangen. Soms zakt de film in, maar meestal heeft Van der Oest deze opeenstapeling van problemen goed kunnen doseren.

Devoot vriendinnetje
Teetje voelt zich langzamerhand steeds meer verantwoordelijk voor de bemanning. Hij probeert hen uit hun uitzichtloze situatie te bevrijden. Aanvankelijk alleen om zijn geld te krijgen, later ook uit pure menslievendheid, zodat Teetje warempel aangestoken lijkt te zijn door zijn godsvruchtige vriendin Mary. Van der Oest heeft het zich niet gemakkelijk gemaakt om zulke tegenovergestelde karakters als Teetje en Mary aan elkaar te koppelen, maar beide acteurs zijn volstrekt geloofwaardig. De rol van de patjepeeër is op het lijf van Cees Geel geschreven; Thekla Reuten speelt een mooie rol als het devote vriendinnetje. Een enkel moment neigt Mary’s gelovigheid naar kitsch, bijvoorbeeld als ze in de stuurman een door God gezonden Verlosser ziet. Maar de religieuze elementen die Van der Oest nadrukkelijk in haar film gestopt heeft, komen meestal niet pathetisch over en doen soms denken aan Breaking the waves.
Tijdens de opnamen van de film werd Van der Oest dicht met haar neus op de feiten gedrukt. De matrozen in de film zijn werkelijk Russische zeelui die tegen wil en dank op een schip opgesloten zitten. Dat geeft De trip van Teetje nog een extra, beetje wrange meerwaarde. Als die Russische mannen verveeld op het dek hangen en nieuwsgierig de nieuwe eigenaar van hun schip benaderen, dan is dat niet alleen een dramatisch moment in het verhaal. Ook is het een aangrijpend staaltje cinema verité: de wanhoop van de bemanningsleden die je van hun gezichten leest, is zeker niet gespeeld.

Pieter Bots