Rodrigo Moreno over Los delincuentes

Tijd is het meest waardevolle wat de mens bezit, is de onomwonden boodschap van Los delincuentes. Bankmedewerker Morán mag pas over vijfentwintig jaar met pensioen. Hij moet nog een eeuwigheid vervelende klanten te woord staan en zich begripvol opstellen tegenover zijn collega’s.

De veertiger, die in dienst is bij een klein bankfiliaal in Buenos Aires, realiseert zich maar al te goed dat hij de komende jaren ook op een andere manier kan invullen. Hij heeft berekend dat hij 325 duizend dollar nodig heeft om per direct met pensioen te kunnen.

Zijn plan behelst het beroven van zijn werkgever voor de somme van 650 duizend dollar – de andere helft is voor een handlanger. Na de roof zal Morán (Daniel Elías) een korte reis maken naar het berggebied in de provincie Cordoba, waarna hij zich aangeeft bij de politie. Hij gokt dat hij tot 3,5 jaar cel wordt veroordeeld. Intussen moet zijn collega Román (Esteban Bigliardi), een kleinburgerlijke grijze muis met een gezin, het geld verborgen houden.

Natuurlijk loopt het allemaal anders in Los delincuentes. Zeker als Morán in de wildernis de aantrekkelijke Norma (Margarita Molfina) treft. Filmmaker Rodrigo Moreno (El custodio, 2006), die vijf jaar aan zijn nieuwste film werkte, speelt bewust met de verwachtingen van de kijker. De film begint als stadsdrama, transformeert tot roadmovie, wordt even een filosofische western, en is bij vlagen een romantische komedie.

Moreno raakte voor Los delincuentes geïnspireerd door de Argentijnse klassieker Apenas un delincuente uit 1949, over een man die net als Morán zijn werkgever besteelt. De Argentijn voegt aan dat verhaal een eigentijds thema toe, over de euforie van pure vrijheid. Over hoop. Toch verkondigde Moreno de laatste tijd in interviews dat “er vandaag geen hoop is”. Tijdens een videogesprek vertelt de filmmaker over de huidige staat van zijn land, waar een rechtse populist nu de scepter zwaait.

“Toen ik begon met het maken van mijn film was de huidige president, Javier Milei, nog een panellid in een tv-show. Niemand had verwacht dat hij het zo ver zou schoppen. Ik denk dat de wereld er na de coronapandemie slechter voor staat. Vandaar dat ik een tijdloze film heb gemaakt, die oogt alsof hij afkomstig is uit de jaren zeventig of tachtig. Vrijwel alle rekwisieten en kostuums komen uit de twintigste eeuw. Omdat ik me oncomfortabel voel bij deze tijd. Ik denk dat de wereld vroeger mooier was. Tegelijkertijd is Los delincuentes geen nostalgische film. Ik kijk juist vooruit.”

Dat vooruitkijken dient zich aan in de vorm van vrijheid? “Het sleutelwoord is opgeven. Doordat Morán zijn werk opgeeft, verandert hij zijn lot. Zodat hij meer vrije tijd krijgt. Dat is de kern van de film.”

Denkt u dat het idee dat onze tijd op aarde beperkt is, relevanter dan ooit is in onze postindustriële wereld? U lijkt met uw film ook iets te zeggen over kapitalisme en dat het helemaal niet erg is als mensen onproductief zijn. “Natuurlijk, daarom zit er poëzie in mijn film. Dat dient geen praktische functie, dat is per definitie onproductief. Dat is het metier van filmmaker ook.”

Morán en Román ogen in uw film als spiegels van elkaar. Maar ik zag, als we het toch hebben over de hand van de maker, in de film ook uw reflectie. “Absoluut, dat is onvermijdelijk. Als mijn reflectie niet te zien was, dan had ik mezelf als kunstenaar verraden. De film draait niet alleen om de plot, maar ook om de vorm. En het feit dat ik heb gekozen voor een vrije vorm met weinig vertelling en een diverse mise-en-scène, heeft ook te maken met vrijheid.”

U gebruikt uw artistieke vrijheid ook om de kijker op het verkeerde been te zetten. Was het altijd uw intentie om een film te maken met onverwachte wendingen? “Ik wilde sowieso een genrefilm maken met een open karakter. Maar ik maakte me ook zorgen over de hedendaagse perceptie van realisme. Na de jaren zeventig en de New American Cinema koos een groot deel van de filmmakers voor een realistische benadering. Vandaag de dag is dat zo’n beetje de standaard. Dat is problematisch: waarom moet een filmmaker een realistische film maken als zijn onderwerp niets met realisme te maken heeft? Er is een Argentijnse schrijver, Rodolfo Enrique Fogwill, die altijd zei: ‘Ik ben niet geïnteresseerd in realisme, ik ben geïnteresseerd in oprechtheid.’”

Toch zitten er bepaalde facetten in uw film die het verhaal een realistische, tastbare dimensie geven. Zoals composities van componist Astor Piazzolla en nummers van de Argentijnse rockster Pappo. Is Los delincuentes ook een liefdesbrief aan Argentinië? “Met dat soort details wilde ik de film in een zekere filmtraditie plaatsen. Toen mijn generatie filmmakers zich aan het begin van deze eeuw aandiende, wezen we alles van onze voorgangers af. We wilden een nieuwe taal cultiveren, een nieuwe Argentijnse cinema. Maar het is twintig jaar later, ik ben nu in de vijftig en wil die band met mijn artistieke voorouders graag weer herstellen. Dus dacht ik na over traditie en wat dat betekent voor een land.”

Uw kinderen zitten ook in de film. U filmde ze tijdens twee periodes. Wie goed oplet, zal zien dat ze in de laatste scène waarin ze zitten een flinke groeispurt hebben doorgemaakt. Weer zo’n verwijzing naar het verstrijken van de tijd. U noemt dat in interviews het ‘Linklater-effect’, naar Richard Linklater. “Klopt, het verloop van tijd staat centraal in al mijn films. Mijn films draaien ook om de rol van vrije tijd in ons leven, en de balans met werk. En hoeveel tijd we bijvoorbeeld aan oorlog besteden. Maar in het geval van Los delincuentes vroeg ik me af hoe ik het verstrijken van tijd kon verbeelden, aangezien Morán jaren vastzit. Ik wist dat ik op veel locaties wilde filmen, in veel ruimtes. Zodat de kijker echt kan ervaren hoe het is als vier jaar voorbijvliegen. Sowieso werd het filmen regelmatig onderbroken door de coronapandemie. Maar op een ochtend keek ik naar mijn zoon en dacht ik: mijn hemel, wat is hij lang geworden. Toen besloot ik hem nog eens te filmen.”

Dat klinkt als auteurscinema pur sang, dat u zo op stel en sprong een mouw aan uw film past. Zoals een romanschrijver begint aan een nieuwe pagina. “Die vergelijking met literatuur ten aanzien van mijn films wordt wel vaker gemaakt. Maar ik denk dat dat komt omdat de meeste films simpelweg saaie, lineaire vertellingen zijn. Zodra je iets anders maakt, denken sommige mensen direct dat je geïnspireerd bent door literatuur. Daar draait het niet per se om. Je moet juist durf tonen, niet bang zijn om te investeren in je personages. Ook in de bijrollen.”

Terug naar de beginvraag: hoe zit het met uw hoop? “Met nieuw beleid en het disfunctioneren van het Argentijnse Filminstituut wordt het ons onmogelijk gemaakt om nieuwe films te maken. Er is geen geld, tenzij je een film voor een streaming-platform wil maken, maar daar lenen mijn ideeën zich niet voor. Dat is wel ironisch: ik bevind me nu op het hoogtepunt van mijn carrière en tegelijkertijd is dit het slechtste moment om in Argentinië een film te maken. Laten we hopen op betere tijden.”

Los delincuentes draait vanaf 28 maart 2024 in de bioscoop.