EL CUSTODIO

De nieuwe Argentijnse cinema blijft verrassen. Op het festival Nuevo Cine Argentino is onder meer het minimalistische el custodio te zien, over een lijfwacht die letterlijk en figuurlijk in de schaduw van andere levens leeft.

Hij staat altijd paraat. Als de minister inademt, doet hij het ook. Als de minister uit z’n auto stapt, stapt hij er ook uit. Als de minister ergens binnen gaat, gaat hij er achteraan. Maar als er achter die deuren iets gebeurt, dan blijft hij buiten wachten. En als de minister slaapt, dan moet hij wakker blijven. Ruben is de lijfwacht van een Argentijnse minister en hij is zo goed in zijn werk dat het bijna griezelig is. Hij is de vleesgeworden schaduw. Hij heeft nergens deel aan. Een film lang leren we hem niet kennen, niet anders dan dat hij is wat hij doet. Hij is er. En hij is er niet.
In zijn eerste solofilm heeft de Argentijnse regisseur Rodrigo Moreno, zo lijkt het, geen ander doel dan de toeschouwer deelgenoot te maken van dit precieze proces van niets. Paul Ruven schrijft elders in deze Filmkrant dat het belangrijk is voor een film om de hoofdpersoon een dilemma te laten hebben. In het geval van el custodio is het enige dilemma dat van de toeschouwer: herkent hij zich in het schaduwleven van Ruben, blijft hij ernaar kijken of niet? Besluit hij voor het laatste dan kan hij verzekerd zijn van een kale existentiële trip, die hem — kijkgeduld wordt altijd beloond — aan het einde van de film in ieder geval een soort van uitsluitsel over het hoe en waarom geeft. Al is el custodio ook het soort film waarvan je je dan afvraagt of je in laatste instantie wel van dat soort antwoorden wilt hebben.

Moeras
De nieuwe Argentijnse cinema is booming. Het moeras uit Lucrecia Martels la cíenaga (2001) is overgekookt en de spoken van het verleden zwermen uit over de pampa’s, de jungle en het moderne natuurlandschap van de stad. Een nieuwe generatie makers brengt die topografie van onbehagen in kaart. En Moreno’s Ruben is een van de grenswachters van dat territorium. Want je kiest natuurlijk niet zomaar een zwijgzame lijfwacht van een minister als hoofdpersoon van je film als je uit een land komt waar zwijgen lang door ministers en hun lijwachten werd afgedwongen. Ruben is bij uitstek de personificatie van dat zwijgen: hij weet, maar hij mag niet spreken, hij kijkt, maar hij mag niet zien. Het is een vernederende, ontmenselijkende situatie. Zelfs de camera is bang. Zoveel shots laten ons gluren zonder onze kijklust te bevredigen. We kijken door deuropeningen om erachter te komen dat alles zich ook daar buiten ons blikveld afspeelt. We zien details en ze vertekenen onze kijk op het geheel. En ook wat we horen brengt geen verheldering: het sounddesign vergroot geluiden uit, waardoor dat wat er echt toe doet verwordt tot gefluister.
el custodio is radicaal, bijna rigide in zijn esthetische politiek — waardoor je alerter moet zijn dan zijn hoofdpersoon om waar te nemen wat er nu eigenlijk gebeurt. Dat is niet altijd een genoegen. el custodio is ook radicaal in zijn psychosociale analyse, in zijn schildering van een proces van ontkenning en onderdrukking, in zijn ijselijk beheerste kijk op een slavenmaatschappij. De onrust die dat bij je als toeschouwer opwekt maakt de film noodzakelijk.

Dana Linssen

Zie voor meer informatie over het festival Nuevo Cine Argentino rialtofilm.nl