Lola Quivoron over Rodeo

In Rodeo, de hedendaagse western van Lola Quivoron, nemen crossmotoren de plaats in van paarden, vervangt asfalt de prairie en dwingen vrouwen hun plek tussen de cowboys af. “Ik hou van vrijheid en weerbarstigheid, in die zin is het een zelfportret.”

“De wereld biedt ons een moeilijk te aanvaarden verhaal”, stelt Lola Quivoron. “Gelukkig kunnen we als kunstenaars tegenverhalen leveren.”

Haar speelfilmdebuut Rodeo, winnaar van een juryprijs in de sectie Un Certain Regard op het afgelopen filmfestival van Cannes, is een brute, woeste ode aan levensdrift. De film draait om een naar vrijheid en opwinding hunkerende jonge vrouw, die het juk van haar gender wil afwerpen en als motorrijder flirt met gevaar.

Uw camera kleeft dicht op de huid van uw ‘wilde’ hoofdpersonage. “Rodeo is verbonden met Julia’s lichaam, met haar energie en emoties. Daar wilde ik de kijker dichtbij brengen. Visueel, via close-ups en de constante beweging van zowel personage als camera. Dat Julia uit haar omgeving wil ontsnappen, weerspiegelt zich in een personage dat als het ware uit het filmkader probeert te breken. Als filmmaker en als toeschouwer proberen we Julia bij te benen om haar te begrijpen. Ik hou van films zoals Rosetta [1999] van de Dardennes, die ons meteen met de neus op dat mishandelde lichaam van een naar vrijheid zoekende jonge vrouw drukken. Ik wilde Rodeo even energiek openen, met een personage dat vrij is, omdat haar verlangen immens is.”

Dat levert meteen botsingen op. “Julia moet opboksen tegen de jonge mannen van haar cité. Ze is een vreemd lichaam, dat botst met andere lichamen. Een vrouw die haar plaats opeist in een mannenwereld. Ik zie Julia als een krijger die de stap van de natuur naar een harde, betonnen wereld zet. Toen ik drie jaar voor de filmopnamen [debuterend acteur] Julie Ledru ontmoette, trof haar vermogen om haar eigen plan te trekken me. Onze gesprekken gingen over hoe vrouwen zich meer moeten bewijzen dan mannen en harder moeten vechten om het evenwicht te herstellen. Julie put kracht uit haar inwendige woede. Dat verwerkte ik in het personage Julia. Ik twijfelde er dus ook niet aan dat zij die rol moest spelen.”

De rol van iemand die krachtig én fragiel is. “Julia is een brok woede dat stukje bij stukje kleiner wordt, dat steeds zachter en tederder wordt. Ze verandert door haar zoektocht naar iets wat ze mist: familie. Ze is een buitenstaander. Mannen maken haar duidelijk dat ze behoort tot een andere wereld en dat er voor vrouwen een bepaalde plaats gereserveerd is.”

Zeker in de viriele urban rodeogemeenschap. “Toen ik in 2015 met dit project begon, was asfaltcrossen nog een onbekende niche-activiteit. Zeven jaar lang bracht ik veel tijd op straat door. Ik ontmoette maar weinig vrouwelijke motorrijders. Slechts één bracht me van mijn stuk, door haar houding. Ze werd constant bekeken door het hoofdzakelijk mannelijke publiek, maar bleef onverstoord en verdween achteraf gewoon. In mijn ogen had ze iets van een spook dat even was verschenen. De indruk die ze maakte, haar vermogen om via spektakel het mannelijke en vrouwelijke samen te brengen en de blik van de toeschouwers te vangen, vormde de kiem van het personage Julia.
“De energie van de motorrijders is het hart van de film. Dat hart slaat en slaat, creëert het door adrenalinestoten bepaalde ritme van een overweldigende, verwoestende passie. Asfaltcross is een verslaving, wheelies creëren een adrenaline-rush.”

Het is opwindend, maar niet zonder gevaar. “Deze passie balanceert op het scherpst van de snee, de acrobaten balanceren tussen leven en dood. De titel Rodeo verwijst naar de paardensport, waarbij je zo lang mogelijk op de rug van een wild paard probeert te blijven. Asfaltcross speelt in op hetzelfde gevoel van vrijheid en het verlangen je grenzen te verleggen. Het is een kleine wereld, maar wel een met een eigen mythologie en een sterk gevoel voor spektakel. Evenwicht, stijl, techniek en souplesse zijn belangrijk, terwijl de mythologie verbonden is met codes, onderlinge relaties en de verhouding met de samenleving. Er heerst een clangevoel, een samenhorigheid die verbindend werkt.”

Een externe dreiging blijkt fataal. “Het idee dat het gevaar van buitenaf komt, wilde ik er absoluut in. Een vreemd element, in dit geval de politie, transformeert een rustige, harmonieuze wereld. Die ommekeer, dat crisismoment, die opwellende paniek interesseerde me. Om dramaturgische redenen, maar ook omdat er zo dingen samenkomen. De mythologie van de asfaltcross, van mezelf en van een rijdster die verbonden is met zowel de wereld als het bovennatuurlijke.”

U introduceert ook de blik van een vrouw in een wereld waarin de male gaze overheerst. “Asfaltcross fungeert als decor, terwijl het portret van Julia het echte onderwerp is. De male gaze is overal, zeker in de cinema, maar film kan ons ook anders doen kijken. Film kan andere verhoudingen verzinnen en verbeelden. Rodeo onderzoekt de kracht van de blik en het proces van identificatie. Julia vecht tegen de manier waarop ze als vrouw en als iemand van gemengde afkomst bekeken wordt, maar laat zich ook strelen door andere blikken. Ze put kracht uit haar overweldigende verlangen, uit haar vermogen te breken met de traditionele representatie, uit haar dromen en uit haar passie voor motoren. Julia is ambigu en hybride, maar vooral een vrij wezen. De motor is een verlengstuk van haar vrijheid, haar lichaam en haar subjectiviteit.”

Julia’s vrijheid inspireert de vrouw van een gangsterbaas, die opgesloten leeft. “Rodeo gaat over bevrijding en over machtsverhoudingen. Machtsverhoudingen die ons opsluiten in systemen, in hokjes. Alle personages willen zich emanciperen, zich bevrijden van hun begrenzingen. Julia is een soort katalysator: haar personage laat me als scenarist-regisseur toe om andere personages te bevrijden. Ophélie zit klem in haar eigen interne gevangenis en tijdens een motorrit ontdekt ze het gevoel van vrijheid.”

Rodeo evolueert van sociale studie naar magisch-realistisch avontuur. “Ik mix filmgenres: heist movie, sociaal-realistisch drama, fantasy. Maar alles is gelinkt aan de personages. Wanneer we in de fantastische cinema belanden, gebeurt dat via Julia’s esprit en dromen. Omdat we de reis van het personage volgen, gaan we op een bepaald moment over van de realiteit naar haar droom. Ik hou van personages die balanceren op de grens van fantasie en werkelijkheid, personages waarvan je je afvraagt of ze gek zijn of niet.”

De Cinemascope-beelden hebben een hypnotische kracht. “Ik wilde werken met een spectaculair formaat en spelen met filmcodes. De western zat steeds in mijn achterhoofd. De motoren deden me denken aan paarden en aan John Fords westerns, gedraaid in Cinemascope.”

Misschien ook aan Rebel Without a Cause [1955], waar een heel ander soort autorace in zit. Waarin het ook draait om vrijheid, onderdrukking en een worsteling met identiteit. “Een klassieker die een van hoekstenen van mijn cinefilie was. Ik zag hem als achttienjarige en James Dean bleef door mijn hoofd spoken. Onder meer omdat Nicholas Ray binnen het kader van een schijnbaar mainstream film aantoont hoe moeilijk het kan zijn om een jongen te zijn, een man te worden.”

Zijn er meer filminvloeden? “White Heat [1949] van Raoul Walsh, met dat einde waarin James Cagney zich laat ontploffen bovenop een oliereservoir met de kreet: “Top of the world, ma!” Cagney’s personage worstelt met zijn seksualiteit, met onderdrukte gevoelens. Dat was toen in Hollywood onbespreekbaar, maar via beelden en actie wordt veel gesuggereerd. Wat me fascineert, is hoe binnen een traditioneel kader gespeeld kan worden met codes en hoe verborgen emoties aan de oppervlakte kunnen worden gebracht.”