Léa Mysius over Les cinq diables

Léa Mysius maakte een mysterieuze genrefilm over een meisje met bijzondere gaven. Gesitueerd in een sprookjesachtig Frans bergdorpje, waar een grote brand uit het verleden de bewoners nog steeds in zijn greep heeft.

Filmmaker Léa Mysius (1989) timmert flink aan de weg sinds haar debuut Ava, een coming-of-age film over een tiener die haar zicht verliest, in 2017 in première ging in Cannes. Ze schreef mee aan Les Olympiades (2021) van Jacques Audiard en aan Stars at Noon (2022) van Claire Denis. In haar tweede speelfilm, Les cinq diables (2022), etaleert de Française haar liefde voor de genrefilm met een verhaal over een meisje met twee speciale gaven: Vicky (Sally Dramé) kan erg goed ruiken én tijdreizen door de herinneringen van andere mensen.

Het verhaal speelt zich af in de regio Isère, in een idyllisch dorp aan de voet van de Franse Alpen. Daar woont Vicky met haar moeder, zweminstructeur Joanne (Adèle Exarchopoulos), en haar vader, brandweerkracht Jimmy (Moustapha Mbengue), die werd geboren in Senegal. Wanneer Jimmy’s zus Julia (Swala Emati), een oude vlam van Joanne, op een dag ten tonele verschijnt, begint Vicky zich af te vragen hoe haar ouders elkaar eigenlijk hebben ontmoet. Via een magische toverdrank reist ze naar de jongere jaren van Joanne en ziet ze de diepe geheimen die Joanne en Jimmy bij zich dragen. Een grote brand die jaren geleden plaatsvond, speelt daarin een essentiële rol.

Mysius legt uit dat ze Les cinq diables doelbewust liet aanvoelen als een eeuwenoud verhaal. “De vier elementen spelen een belangrijke rol in de film. Ook wilde ik dat Vicky’s relatie tot geuren primitief zou zijn. Hoewel het verhaal inhaakt op actuele problemen, mikte ik op een esthetiek die tijdloos oogt, die in die zin uit de oudheid zou kunnen stammen.”

Koos u ook voor een bergdorp als setting omdat die plek iets tijdloos heeft? “Ik wilde dat het verhaal zich in de bergen zou afspelen. Dat is een beetje inherent aan sommige genrefilms: denk aan The Shining [1980] of Twin Peaks [1990-1991]. Ik hou van de dualiteit van berglandschappen, omdat ze zowel beklemmend als subliem zijn.”

Joanne is te zien als moeder en als tiener in de tijdreizen van Vicky. Hoe heb je dat klaargespeeld met acteur Adèle Exarchopoulos? Het verschil tussen de twee is immers duidelijk zichtbaar. “Het idee was dat Joanne in het heden een afgeleefd mens is, een uitgedoofde vulkaan. Joanne is een behoorlijk ongelukkige vrouw die veel tijd doorbrengt met zwemmen in koud water. Dat zwemmen is symbolisch voor de verdoofde wijze waarop ze door het leven gaat. Ik heb voor deze rol veel met Adèle gewerkt aan haar dictie en de manier waarop ze haar lichaam beweegt. In het verleden is Joanne vluchtig en vol leven. Dat contrast moest sterk voelbaar zijn, zodat de kijker geschokt zou zijn maar ook de vraag zou stellen: wat is er gebeurd met Joanne?”

Hoe was het om Sally Dramé te regisseren? Tussen haar en Exarchopoulos ontstaat gaandeweg een bijzondere chemie. “Sally heeft geen acteerervaring. Ik mocht haar meteen. Ik hou van haar tijdloze gezicht en haar koddige lijf. We hebben veel geoefend op het spelen van Vicky, omdat Sally daar geenszins op lijkt. We hebben daarnaast net als met Adèle veel aan de lichaamshouding gewerkt, en toen dat eenmaal klopte, zijn we aan de dialoog begonnen. Pas toen zijn we aandacht gaan besteden aan het innerlijk van het personage. Voor het samenspel met Adèle hebben we veel spelletjes gedaan. Zo moest Adèle een boom spelen en Sally een dier dat op haar klom. Het idee was dat Joanne in haar leven te weinig aandacht besteedt aan Vicky, terwijl ze toch veel van haar dochter houdt. Vicky moest zich dan vastklampen aan Joanne, omdat ze het gevoel heeft dat haar moeder altijd ergens anders is.”

En Vicky beschikt dus over bijzondere gaven. Was het altijd het plan om een film met fantastische elementen te maken? “Nee, dat ontstond tijdens het schrijven, toen ik besloot dat Vicky zou worden getransponeerd naar herinneringen die niet van haar waren. Les cinq diables is wat mij betreft een psychoanalytische film, benaderd vanuit een fantastische invalshoek.”

De film voelt ook heel persoonlijk. “Toen ik jong was, was ik gefascineerd door geuren. Ik had natuurlijk niet Vicky’s gave, maar ik hield van geuren zoals zij doet. Toen ik ouder werd, trainde ik mijn neus om te proberen de samenstellingen van parfums te begrijpen. Maar Vicky’s talent moest primitief zijn en niets met parfums van doen hebben. Het gaat om het verband tussen geur en herinnering, geïnspireerd door de madeleines uit Prousts À la recherche du temps perdu.”

Die relatie tussen geur en herinnering leidt ertoe dat Les cinq diables aanvoelt als een existentiële film. Op een gegeven moment vraagt Vicky zich af of haar moeder al aan haar dacht voordat ze was geboren. Was dat een gedachte die je al voor ogen had toen je begon te schrijven aan het scenario? “Dat is de centrale vraag van de film en het doel van Vicky’s zoektocht. Ik had dit idee niet toen ik begon met schrijven, maar ik raakte geïnspireerd door het boek La nuit sexuelle van Pascal Quignard. Hij schrijft hierin over een ‘oerscène’ waarover alle kinderen dromen: een scène van vuur, strijd en bloed voordat ze geboren worden. Tijdens het lezen realiseerde ik me dat dit was waar de film over zou moeten gaan en dat ik Vicky bepaalde woorden in de mond legde van de schrijver. Namelijk: hield je van me voordat ik bestond?”

Vicky vraagt zich op een gegeven moment ook af hoe de wereld eruit had gezien als ze niet bestond. Ze is eveneens bang dat haar moeder op een gegeven moment niet meer van haar houdt. Is dat iets waar kinderen mee bezig zijn? Heb jij dat meegemaakt als kind? “Dat heb ik persoonlijk meegemaakt, alhoewel de film niet autobiografisch is. Ik hoop dat het iets universeels is. Het lijkt mij dat een kind vragen stelt over zijn bestaan en daarbij soms in paniek raakt. En ook dat iedereen wel eens heeft gedroomd over het verleden van zijn ouders. Hoe was het vroeger? Hoe hebben ze elkaar ontmoet? Als ze elkaar op dat moment niet op die manier hadden ontmoet, zou ik dan niet geboren zijn? Ik herinner me dat ik naar de pasfoto op het rijbewijs van mijn moeder keek en me afvroeg hoe ver ze was gekomen om te zijn wie ze nu was. Toen zag ik de ‘onbekende’ persoon die ze eerder was in mijn hoofd verschijnen. Precies dat is Vicky’s zoektocht.”