Lauren Greenfield over The Kingmaker

Lauren Greenfield portretteert in The Kingmaker de dubieuze voormalige presidentsvrouw Imelda Marcos uit de Filipijnen. Greenfield: “Tot het laatste interview hoopte ik dat ze berouw zou tonen, maar ze werd niet wakker. Ze heeft nergens spijt van.”

In september 2018 opende in het Fotomuseum Den Haag Generation Wealth. Alles waar de Amerikaanse fotograaf en filmmaker Lauren Greenfield tot dat moment had gedaan, mondde uit in deze tentoonstelling, met gelijknamige documentaire én gigantisch gouden fotoboek. Greenfield opende voor ons de toegangspoorten tot de uitpuilende welvaart van Los Angeles, waar iedereen, arm of rijk, alleen maar méér wil. Omdat niemand meer weet hoe minder te willen. Eerder maakte ze de documentaire The Queen of Versailles (2012) over de steenrijke vastgoedmakelaar David Siegel, zijn dertig jaar jongere echtgenote Jackie (een vroegere Miss Florida) en hun megalomane plan om het Paleis van Versailles te laten nabouwen.

Afgelopen november was Greenfield terug in Nederland. Op documentairefestival IDFA toonde ze haar nieuwste film, The Kingmaker, en opnieuw slaat alles goud uit. Greenfield: “The Queen of Versailles, Generation Wealth en The Kingmaker laten mensen zien die verslaafd zijn aan meer willen. Dat komt in de meeste gevallen door psychologisch trauma. De verslaving van de personages in Generation Wealth, of dat nu aan geld, schoonheid, jeugd, seks of imago is, komt voort uit onzekerheid en de wens om een gat op te vullen dat niet gevuld kan worden. Een gat door gebrek aan liefde.”

The Kingmaker gaat over het Filipijnse fenomeen Imelda Marcos. Zij is de weduwe van de inmiddels overleden dictator Ferdinand Marcos en heerste twintig jaar lang naast hem. Zij deed de meeste staatsbezoeken en was de Aziatische lieveling van Amerika. Intussen roofden zij en haar man de staatskas leeg. Green: “Imelda is iconisch. Ze had drieduizend paar schoenen en is onverzadigbaar uit op macht en spullen. Voor haar staan macht en geld gelijk aan liefde.”

Imelda gaat nog verder in haar extravagantie dan de personages uit Generation Wealth. Ze verdreef de bewoners van het eiland Calauit om plaats te maken voor haar safaripark. Greenfield: “Giraffen, zebra’s, gazelles, krokodillen, noem maar op – ze liet ze importeren uit Kenia. Het eiland symboliseert de schade waartoe mateloosheid kan leiden.” Imelda heeft het eiland nooit meer bezocht. “Ze zegt dat de dieren er niet meer zijn, maar ik ben er geweest en ze zijn er. Ik heb ze met mijn eigen ogen gezien.”

Niets is wat het lijkt
“Perceptie is waar, en de waarheid niet”, zegt Imelda Marcos in The Kingmaker. Dat sluit naadloos aan bij de wereld die Greenfield in haar films schetst. De entourage speelt in haar foto’s een even grote rol als de persoon die erop staat. “De omgeving heeft evenveel betekenis als wat de personages zeggen en hoe ze eruitzien. Imelda’s interieur bevat kostbare Picasso’s, gouden dieren en familiefoto’s. Ik toon hoe uitgebreid de tijd wordt genomen voor haar make-up. Haar wereld is kleurrijk, overdadig en geconstrueerd.”

Haaks hierop staan de verhalen van Imelda’s slachtoffers. “De ‘waarheidvertellers’, de survivors van Ferdinand Marcos’ tirannieke krijgswetten, portretteer ik rauw en met weinig opsmuk”, zegt Greenfield. “Zonder uitgesproken kleuren, van dichtbij, zonder make-up. Zo help ik het publiek kunstmatigheid van authenticiteit te onderscheiden.”

Imelda schippert tussen strategische gekte en ontkenning. Greenfield: “Als je met haar praat, dan lijkt ze alles wat ze zegt zelf te geloven, terwijl het door anderen wordt tegengesproken. Ze leeft in haar eigen wereldje, maar intussen is ze op een schaamteloze manier de geschiedenis aan het herschrijven. Daarvoor moeten we haar verantwoordelijk stellen.”

Opgerakeld verleden
The Kingmaker draait mee met hoe Greenfields beeld van Imelda veranderde naarmate ze haar beter leerde kennen. “Ik wilde mijn eigen ervaring met Imelda spiegelen in de film. Ik was onder de indruk van haar charisma en presence. Maar op den duur moest ik ook de waarheid onder ogen zien. We begonnen dit project in 2014, toen ze weinig politiek actief was en ze haar verhaal kwijt wilde over hoe de regering haar had gedupeerd. Toen kwamen de verkiezingen van 2016 en probeerde ze haar eigen zoon in het zadel te helpen. Zo werd het opeens een verhaal over hoe de geschiedenis zichzelf herhaalt. De verkiezingen rakelden de geschiedenis op.”

Het verleden moet je onthouden, om te voorkomen dat het zich herhaalt, stelt Greenfield. “Ik heb een Joodse achtergrond en het is voor mij evident dat je je de Holocaust herinnert om te voorkomen dat er opnieuw zo’n gruwelperiode zal ontbranden. Ook in het westen moeten we ons realiseren dat we democratie niet voor lief kunnen nemen en dat we hem moeten beschermen. Sterke mannen gebruiken desinformatie in hun voordeel. En democratie werkt alleen bij de gratie van een geïnformeerde bevolking.”