Kirill Mikhanovsky over Give Me Liberty

Met zijn tragikomische roadmovie Give Me Liberty creëert de van oorsprong Russische regisseur Kirill Mikhanovsky een microkosmos van hedendaags Amerika, een onwaarschijnlijke mix van talen, culturen, ontmoetingen en misverstanden die soms pijnlijk, maar meestal hilarisch uit de bocht vliegt. “Dat het me gelukt is om deze film te maken is niets minder dan een wonder.”

“Laat vooral weten wat voor jou werkt en wat jij wilt weten”, moedigt regisseur Kirill Mikhanovsky de journalisten aan die tijdens het filmfestival van Cannes in een klein groepje zijn aangeschoven om het over zijn Give Me Liberty te hebben. Misleidend advies, want al gauw blijkt Mikhanovsky, geboren in Moskou en tegenwoordig woonachtig in Amerika, een opgewekte verteller die uitblinkt in het afsteken van uitgebreide anekdotes. Verhalen over de hoge highs en diepe lows die zijn leven hebben gevormd, verhalen over de nog veel diepere lows van een van zijn Russische hoofdrolspelers Maksim Stoyanov, en uiteindelijk: reflecties op zijn kijk op het leven die ook zijn blik op film en kunst heeft gevormd.

Slice of life
Mikhanovsky’s chaotische vertelstijl tekent niet alleen het interview, maar ook zijn heerlijk onoverzichtelijke roadmovie, waarin de Russische chauffeur Vic (Chris Galust) mensen met een handicap door Milwaukee vervoert. Door een samenloop van omstandigheden vervoert hij deze keer niet alleen zijn vaste klanten, maar ook een groep Russische bejaarden die met spoed naar een begrafenis moeten. Ook opgestapt is een onbetrouwbare macho met de naam Dima (Stoyanov) die claimt de neef van één van de senioren te zijn. Wat volgt is een lachwekkende comedy of errors en een absurde slice of life van hedendaags Amerika.

“Ik had het baantje dat Vic doet ook toen ik als jongeman naar Amerika kwam”, vertelt de regisseur. “Het was de zwaarste baan uit mijn leven. Milwaukee was toen nog sterk gesegregeerd. Het was in die zin een typisch Amerikaanse stad. Niet zo babylonisch als New York, maar het gewone Amerika. Als chauffeur leerde ik de plek en de inwoners beter kennen. Veel Russen strijken hier ook neer, maar blijven maar kort om te werken of te studeren en daarna weer te vertrekken. Milwaukee voelde daarom als mijn ontdekking, mijn metafoor voor wat Amerika kan zijn.”

Give Me Liberty is een film over minderbedeelden en kansarmen die aan hun lot overgelaten worden. In die zin is het een van de meest humane en oprechte films die de afgelopen jaren in Amerika is gemaakt. Tegelijkertijd is het een waanzinnige komedie vol uitbundige humor en hilarische momenten. “Een tragikomedie, want zo is het leven voor mij”, vertelt Mikhanovsky over de tonale balans die hij in zijn film heeft gevonden. “Ik ben een groot liefhebber van het leven zoals het is, maar je kan dat nooit grijpen als je er de humor niet van inziet.”

Zelfmedelijden
Zo begint hij een anekdote: “Ik zat vroeger diep, diep, diep in de shit. Ik had rock bottom geraakt. En juist op dat laagste punt greep ik niet naar drugs of alcohol, maar begon ik te lachen. Ik keek naar mijn miserabele zelf en ik zag een farce, één grote grap. Als je op dat moment verdrinkt in zelfmedelijden ben je er echt geweest. Ik heb sindsdien maar één doel in het leven en dat is mezelf voorbij sprinten, omdraaien en me in mijn eigen gezicht uitlachen.”

Misschien heeft Mikhanovsky daarom zoveel bewondering voor de Russische acteur Stoyanov—een van de weinige professionele acteurs in de cast—die een klein rolletje had in Andrei Zvjagintsevs Loveless (2017) en hier de crimineel Dima vertolkt. “Dat hij nog geen superster is begrijp ik niet, want zijn leven zelf is al filmmateriaal. Hij is geboren in een klein, door oorlog verscheurd land dat nu onderdeel van Moldavië is. Zijn vader is een treinmachinist, maar vooral een alcoholist die al gauw werkloos is. Andrei komt uit een niemendalletje en droomt ervan bokser te worden. Hij zou naar de Olympische Spelen gaan. Talloze professionele wedstrijden later breekt hij zijn neus. Hij droomt daarna van nog grotere dingen. Als tiener volgt hij zijn vriendin naar Moskou en daar breekt ze zijn hart. Hij is een illegale immigrant in de Russische hoofdstad, slaapt op het beton en klust bij als bouwvakker, de zwaarste baan op aarde. Hij leert het hele script van Pulp Fiction uit zijn hoofd en wordt op miraculeuze wijze aangenomen op een van de meest gerenommeerde theateropleidingen in de wereld, ooit opgericht door Konstantin Stanislavski. Deze man is het beste van beide werelden: opgevoed door de straat, maar ook geraffineerd en intellectueel. Een echte bikkel, maar dan wel gezegend met de glimlach van Joeri Gagarin, de eerste man in de ruimte.”

Het is precies de veerkracht van Stoyanov die ook in Give Me Liberty zit en de film zo hoopgevend en opbeurend maakt. “Allemaal dankzij humor, het belangrijkste element van verhalende kunst. Misschien een controversiële opinie, maar Dostojevski was beduidend beter geweest als hij met meer zelfspot naar zijn leven had gekeken. Het mooiste is om met humor naar het leven te kijken, niet door de lens van de bananenschil, maar door de lens van drama waar je om mag lachen. Ik kan je dit beloven: mijn volgende film gaat weer een komedie worden, want als ik voor deze film meer tijd had gekregen, had ik hem nóg grappiger gemaakt.”