Pulp Fiction

Mayonaise is vies

Dankzij het fenomenale succes van zijn debuutfilm Reservoir Dogs ligt de naam van Quentin Tarantino op ieders lippen. Dat schept verwachtingen. Met Pulp Fiction, de tweede film van Hollywoods nieuwe wonderkind, consolideert Tarantino zijn positie. Het leverde hem alvast de Gouden Palm op het festival van Cannes op.

Bij de uitreiking van de Gouden Palm klonk vanuit de zaal boegeroep. Enkele ontevreden Fransen konden hun teleurstelling over de jury-uitspraak kennelijk niet verkroppen. Het lijkt waarschijnlijk dat de Franse afkeer van de hegemonie van de Amerikaanse filmindustrie in Europa debet was aan het protest. Het kan echter ook aan een gebrek aan gevoel voor humor gelegen hebben. Quentin Tarantino schreef een gedeelte van het scenario voor Pulp Fiction tijdens een verblijf in Europa en de film zit vol amusante observaties over de Franse en Nederlandse leefstijl. De plaagstootjes richting Parijs betreffen de Franse benaming van enkele McDonalds-producten. Tot grote hilariteit van zijn collega-gangster Jules Winnfield vertelt de net uit Europa teruggekeerde Vincent Vega dat een ‘quarterpounder with cheese’ in Parijs als ‘royale with cheese’ verkocht wordt en dat men er spreekt over ‘le big mac’. Voor een cultureel chauvinistische Fransman zal het even slikken zijn.

Over het leven in Amsterdam heeft Vega aanzienlijk meer te melden: hij prijst het drugsbeleid, de kwaliteit van de heroïne en het feit dat men hier bier schenkt in de bioscoop. Wanneer hij Jules vertelt dat we in plaats van ketchup mayonaise bij de frieten nuttigen trekken ze beiden een vies gezicht. Zoiets kan gewoon niet.

Mysterie
Uit bovenstaande mag blijken dat de personages in Pulp Fiction, evenals de gangsters uit Reservoir Dogs, elkaar heel wat te vertellen hebben. De spitsvondige dialogen vormen niet de enige overeenkomst tussen beide films. Tarantino hanteert ook dit keer weer een fragmentarische structuur. Verschillende verhaallijnen worden slim in elkaar geschoven en de chronologie van de handelingen wordt naar hartelust gemanipuleerd. Het levert een enerverende, amusante en bij vlagen uitermate gewelddadige film op die lang blijft hangen nadat de bioscoop verlaten is.

De titel is een verwijzing naar de goedkope misdaadromans die ooit het uitgangspunt vormden voor het film noir-genre. De drie door Tarantino samengevoegde verhalen zijn dan ook nauw verwant aan de plots van talloze Amerikaanse B-films uit de jaren veertig en vijftig. In het begin van de film maken we kennis met een verliefd crimineel stel dat besluit voortaan restaurants te overvallen, omdat slijterijen niet langer een lucratief doelwit vormen. Elders in de stad brengen de gangsters Vincent en Jules een onverwacht bezoek aan een paar jongens die een koffer van gangsterbaas Marsellus Wallace hebben ontvreemd. De inhoud van de koffer blijft een mysterie, maar wanneer het deksel opengaat schijnt er licht uit, net als in de klassieke film noir Kiss Me Deadly, een in 1955 door Robert Aldrich geregisseerde Mickey Spillane-verfilming. Later krijgt Vincent de opdracht de vrouw van zijn baas een avond mee uit te nemen. Beneveld door een shot heroïne gaat hij met haar naar de trendy fifties-bar Jack Rabbit Slims, waar het personeel bestaat uit dubbelgangers van Marilyn Monroe, Mamie van Doren, Buddy Holly en James Dean. En dan is er ook nog het verhaal van bokser Butch Coolidge, die door Marsellus Wallace wordt omgekocht om neer te gaan in de vijfde ronde van een belangrijke wedstrijd.

Zenuwslopend
De afgelopen vijftien jaar mondde de belangstelling voor het verleden uit in een revival van stijl en cultuur uit de jaren vijftig, zestig en zeventig en Pulp Fiction vormt de culminatie van die trend. De dialogen, de muziek en de art direction verwijzen voortdurend naar de Amerikaanse popcultuur. Gangster Jules (een uitstekende rol van Samuel L. Jackson) lijkt zo uit een blaxploitation-film uit de jaren zeventig te zijn gestapt en refereert regelmatig aan tv-series uit die tijd. Alle personages hebben hun oorsprong in klassieke archetypes uit pulpromans en B-films en troeven elkaar af in hip taalgebruik.

Dankzij zijn populariteit weet Tarantino, die zelf een bijrolletje vervult, zich omringt door een imposante groep acteurs. Christopher Walken, Harvey Keitel, Uma Thurman, Eric Stoltz, Tim Roth en Bruce Willis moeten het echter allemaal afleggen tegen John Travolta, die als de gangster Vincent Vega de rol van zijn leven speelt. De een-tweetjes met Samuel Jackson en zijn stonede mimiek behoren tot de hoogtepunten van de film.

Dat Pulp Fiction het predicaat meesterwerk niet verdient is te danken aan het feit dat Tarantino te veel wil. Het verhaal over de bokser is de zwakke schakel en wordt pas echt interessant wanneer de gangsters weer in beeld verschijnen. Vanaf dat moment slaat de regisseur genadeloos toe en trakteert hij de kijker op een zenuwslopende orgie van geweld, die de martelscène uit Reservoir Dogs tot een kinderspelletje degradeert. Met zijn tweede film schudt Tarantino de benaming ‘veelbelovend’ definitief van zich af. De belofte is ingelost, het eerste meesterwerk zal niet lang meer op zich laten wachten.