Loveless

Na zijn aanklacht tegen de Russische bureaucratie in Leviathan richt Andrei Zvjagintsev zich in het gitzwarte Loveless tot de Russische middenklasse. Waarin twee ouders zo op zichzelf zijn gericht dat ze hun kind vergeten. Tot het verdwijnt.

De openingssequentie van Loveless heeft iets mysterieus. De ijzige shots van een verlaten, besneeuwd park laten niet alleen een locatie zien, ze verbeelden ook een geestestoestand en suggereren een plaats delict als in een detectiveverhaal. Het zijn aangrijpende shots, maar de film laat je gissen wat je erin kunt zien. Dan beelden van een school die leegloopt. Eerst observeert de camera twee andere jongetjes maar dan, alsof hij hem eerst niet zag, volgt hij de kleine Alyosha, terug door het verlaten park. Alyosha is het product van een liefdeloze relatie.

Loveless gaat niet over Alyosha, maar over zijn verdwijning en wordt na die beginscènes verteld vanuit het perspectief van zijn ouders Zhenya en Boris. We raken zo diep verstrengeld in de crisis van hun huwelijk dat Alyosha uit de film lijkt te zijn geglipt. Plotseling verschijnt hij op een onverwachte plek, terwijl vader en moeder een ruzie uitvechten. En dan verdwijnt hij weer.

Eigenlijk zit hij zijn ouders maar in de weg. Een close-up van de weggedoken Alyosha die zijn ouders over hem hoort vechten, is hartverscheurend. Mensen hebben geen gevoel voor elkaars ellende, suggereert Andrei Zvjagintsev, regisseur van maatschappijkritische films als Leviathan en The Return. Zijn films werken net genoeg binnen genreconventies om weg te komen met zulke cynische observaties. Het Russisch-onstuimige vader-­kind-drama The Return leende van de avonturenfilm en Leviathan gebruikte een race-tegen-de-klok-plot als vehikel voor kritiek op de corrupte Russische bureaucratie.

Hier leent Zvjagintsev uit het thrillergenre en verwijst rijkelijk naar Ingmar Bergmans Scènes uit een huwelijk om Rusland een spiegel voor te houden. Niet de zwarte spiegel uit Black Mirror (het zwarte scherm van een smartphone) waar de personages van Loveless zo aan verknocht zijn, maar een aanklacht tegen de haperende moraal van zijn landgenoten. Zhenya en Boris zoeken hun kind, maar willen ze hem ook vinden? Ze kijken tv, maar geven niets om de berichtgeving over de invasie van Oekraïne. Ze kijken op hun telefoon, maar missen verbinding. “Op liefde en selfies!” proost een vriendinnengroep in een restaurant waar Zenya eet, terwijl haar kind vermist is. Met het gitzwarte, huiveringwekkende en uitstekende Loveless doet Zvjagintsev die toast met een gifbeker.