Kim Ki-duk over The Bow

Na een zegetocht langs zo’n beetje alle internationale filmfestivals was dit voorjaar Cannes aan de beurt voor de première van een nieuwe film van Koreaans wonderkind Kim Ki-Duk. “In The Bow heb ik seks los van ethiek zo eerlijk, open en menselijk willen benaderen.”

Met twaalf films in tien jaar en geen formele filmopleiding is Koreaan Kim Ki-Duk (1960) de lieveling van een internationaal filmminnend publiek. Zijn doorgaans bijna woordloze films als The Isle, Spring, Summer, Fall, Winter… and Spring en Bin-jip onderzoeken thema’s van lichamelijkheid en spiritualiteit op een manier die extreem en consequent is. In z’n stiltes. In z’n leegtes. In z’n eervolle en vaak tegelijkertijd brute schending van het lichaam. En in z’n metafysische zoektocht naar verlossing. Soms klinkt in Kims werk de echo van het Christendom door, soms is helemaal niets meer heilig en in veel films laat hij zich door Boeddhistische en sjamanistische motieven inspireren. Die hang naar zingeving wordt door critici van zijn werk vaak als zijig en sentimenteel ervaren. In het geval van The Bow (Hwal), in Cannes de openingsfilm van Un certain regard, slaat de balans wel heel erg in die richting door.

De film vertelt de geschiedenis van een jong meisje dat al tien jaar met een oudere man op een boot op zee woont. Aan de vooravond van haar zeventiende verjaardag verneemt ze dat zij geacht wordt met hem in het huwelijk te treden. Zo zal haar verzorger van vader in minnaar veranderen. Maar er is ook een jonge geliefde. Kan zij kiezen? Zal zij kiezen? De gruwelijk mooie fotografie en alom aanwezige muziek geven een kitscherige bijsmaak aan de thematiek.

Kim reageert laconiek op de kritiek: “Ik weet niet wat The Bow voor film is. Je kunt hem als een Boeddhistisch sprookje zien of niet. De Boeddhistische beeldtaal maakt gebruik van kitsch. Of je dat negatief vindt verschilt per toeschouwer. Ik maak geen complete films. 70% is van mij, de rest hangt van het bewustzijn van het publiek af. Daarom houden mensen soms van mijn films en soms niet. The Bow vertelt een zelfde soort verhaal als Spring, Summer, Fall, Winter… and Spring. De mensen die Spring mooi vonden, zullen deze film ook waarderen.”

Lolita
Volgens Kim Ki-Duk zijn er ook inhoudelijke overeenkomsten tussen beide films: “Ze gaan allebei over verlangen. Het idee voor The Bow is heel persoonlijk. Ik vroeg me af wat er met mijn seksuele verlangen en lustgevoelens zou gebeuren als ik ouder zou worden. Net zoals eten en slapen is seks iets wat onvermijdelijk bij het leven hoort. In de meeste samenlevingen is seks omgeven door morele connotaties. Ik heb het los van die ethiek zo eerlijk, open en menselijk willen benaderen. Zonder maatschappelijke restricties.”

Dat The Bow over de mogelijke liefde tussen een oude man en een jong meisje gaat, maakt de film nog niet tot een Koreaanse Lolita, denkt Kim. “Als de oude man het meisje al vanaf het begin af aan bij zich in de boot zou hebben gehouden voor de seks, zou dat puur slecht zijn, maar hij wacht tot ze meerderjarig is. In de tussentijd leert hij haar spiritueel lief te hebben. Ik definieer hun relatie niet op één manier. Ze leven als vader en dochter, als getrouwd echtpaar, en misschien uiteindelijk ook als minnaars. Voor mij ligt de focus van de film op het verlangen van de man. Hoe verandert verlangen gedurende ons leven? Verdwijnt het? Transformeert het tot iets anders?”

Waarzeggerij
Het sterkste beeldelement van The Bow is de boog uit de titel, die volgens Kim Ki-Duk zowel “een wapen of een muziekinstrument kan zijn, of een manier om de toekomst te voorspellen, of alledrie. ‘En’ en ‘of’ zijn hetzelfde.”. De boog is in ieder geval een sjamanistisch-Boeddhistisch symbool “wat aangeeft dat alles meerdere kanten heeft”, legt de regisseur uit. Hij illustreert dat aan de hand van een waarzegritueel dat de oude man heeft ontwikkeld door drie pijlen op het meisje af te schieten. “Op het moment dat de oude man een pijl op het meisje afschiet, staat alles nog open. Zij kan geraakt worden of niet. Zij kan leven of sterven. Waarzeggerij is niet op feiten gebaseerd. Maar betekent dit dat er ook niet zoiets als het lot bestaat? De pijl is gericht om zijn doel te bereiken. Ook als wij dat doel niet kennen. Het leven is een schietschijf.”

En de pijl is zelf ook weer een seksueel symbool, en het meisje zelf ook een boog, denkt Kim, die voor alle interpretaties van zijn film opent lijkt te staan. “Het meisje verbeeldt ook die dubbele betekenis van de boog. Als de oude man haar fysiek zou nemen, wordt de boog een wapen. Maar hij kan haar ook beschouwen als een instrument om op een spirituele manier iets moois te maken. Je ziet dat ook aan de pijlen die zij zelf afschiet op een reusachtig yin en yang-teken. Als je het mannelijke raakt, raak je ook het vrouwelijke in zijn kern.”