Joachim Lafosse over Les intranquilles

Intranquil, ‘rusteloos’, is de vader in de negende speelfilm van Joachim Lafosse. De Belgische regisseur putte uit ervaringen uit zijn eigen jeugd voor een indringend en effectief familie­drama waarin iedereen kampt met de bipolaire stoornis van de vader. “De ziekte van één treft ons allemaal.”

Wanneer Joachim Lafosse als klein jongetje door zijn vader naar school werd gebracht, kon het zomaar fout gaan. Plots kon zijn vader panisch om zich heen grijpen en met rusteloze energie mensen lastigvallen. Zo’n scène, waarin een vader niet meer in staat is om zijn eigen kind veilig naar school te brengen, zit nu ook in Les intranquilles, de negende speelfilm van de Belgische regisseur Lafosse.

Damien Bonnard speelt hier de vaderfiguur, een kunstenaar met een bipolaire stoornis. Als hij in een manische periode belandt, neemt de chaos zijn leven over. Hij wordt een ongeleid projectiel, een onuitputbare stuiterbal die door niemand gestopt kan worden. Met Les intranquilles onderzoekt Lafosse wat zo’n mentale stoornis doet met de hele familie.

“Het legt iedereen een dilemma voor”, vertelt Lafosse in Cannes. “Loop je ervan weg of ga je samen het gevecht aan? Dat dilemma heeft ook mijn familie verscheurd. Sommige familieleden legden de schuld voor hun eigen problemen bij de ziekte van mijn vader. Waar ik dus geïnteresseerd in ben, is zien hoe het probleem van één gezinslid het probleem van een hele familie wordt. Daarbij wordt de film ook een reflectie op onze maatschappij. Want was het niet Foucault die zei dat de gekte die we op straat zien ook de gekte van onze samenleving is?”

Mentale barrières
Het is indrukwekkend hoe Lafosse een balans weet te vinden tussen het verbeelden van een liefdevolle familie en de manische, verstorende energie van de vader. Dat komt vooral door het overtuigende spel van Bonnard (Les misérables, 2019; Rester vertical, 2016), die hier een van de betere rollen uit zijn veelzijdige carrière neerzet.

“Hij stopte er zoveel moeite in om te begrijpen hoe de ziekte zijn personage zou beïnvloeden”, aldus Lafosse. “Hij ging twee maanden naar een kliniek om te praten met artsen die mensen met bipolaire stoornis behandelen. Hij ging zelf ook in therapie. Hij leerde schilderen en boksen, om hem te helpen over bepaalde mentale barrières te stappen. Ik liet hem zijn gang gaan, want ik had alle vertrouwen in zijn werkwijze.”

De uitdaging voor Lafosse lag er vervolgens in om die manische energie te vangen op de set. “Bonnard mocht bepalen wanneer zijn uitbarstingen begonnen. Ik moest het simpelweg zien te filmen. Dat werkte ook voor mij, want op de set ontstonden echo’s van hoe deze ziekte in het echt werkt. Je móét wel bijstellen om met die plotse omschakelingen om te gaan.”

Meer dan een verzorger
Ingewikkelder was het om de momenten van relatieve stilte en rust te filmen, de momenten waarop je nog beter ziet hoe de ziekte van de één ook het leven van de anderen gaat beïnvloeden. “Wat ik uiteindelijk wilde laten zien, is dat zodra er een grote ziekte in een familie sluipt, het bijna onmogelijk wordt om het nog over iets anders te hebben. Je begint iemand te zien als een patiënt of jij wordt zelf beschouwd als verzorger. Daar wil ik ook tegenin gaan. Ja, je verzorgt iemand, maar je bent nog altijd meer dan slechts een verzorger. Je bent ook nog een partner, een ouder, een geliefde, iemand met een baan en eigen interesses.”

Uiteindelijk wil Lafosse zijn film breder trekken dan slechts een familiedrama. “Het is ook een metafoor over de rusteloosheid die we allemaal voelen. Of het nou Covid-19, de klimaatcatastrofe of de politieke chaos van het moment is – de wereld is in een crisis beland, dus we moeten allemaal leren omgaan met onze eigen rusteloosheid. Deze film biedt de uitnodiging en uitdaging om daar niet van weg te kijken.”

Les intranquilles draait vanaf 11 augustus 2022 in de bioscoop.