Laura Samani over Piccolo corpo

'Een wonder is een wens die in vervulling gaat'

Laura Samani. Foto: Daniela Baldasarre

Laura Samani zocht bij het maken van haar debuutfilm Piccolo corpo niet naar een verhaal, maar naar een stemming. Die vond ze in het duistere maar hoopvolle beeld van een jonge vrouw die haar stilgeboren baby tot leven wil wekken.

Voor de Italiaanse filmmaker Laura Samani is film een “arena”, een plek voor samenwerking en discussie. Een film maakt ze niet in haar eentje – “dan had ik net zo goed aquarelschilder kunnen worden”, zegt ze lachend – maar ontstaat door samenwerking, zowel met de cast en crew op de set als met de kijkers in de bioscoopzaal, die vaak lagen in de film ontdekken die de maker er niet bewust in heeft gestopt.

Piccolo corpo

Geen wonder dat Samani het in ons videogesprek vaak heeft over het onderbewuste, dromen en de psychoanalyse van Freud en Jung. Er zitten thema’s in haar speelfilmdebuut Piccolo corpo die Samani er niet doelbewust in heeft gestopt, maar die er toch in terecht zijn gekomen, vanuit het onderbewuste – dat van haar, van de maatschappij en van de tijdsgeest.

Zo is er een personage dat Samani eerst als vrouw had geschreven. “Maar door de belangrijke discussies over gender in 2017, toen ik de film schreef, is dit een genderfluïde personage geworden.”

Een project begint voor Samani met een idee dat niet uit haar hoofd verdwijnt, waar haar gedachten op vastlopen. In dit geval gebeurde dat toen Samani haar korte afstudeerfilm The Sleeping Saint (2016) in Cannes vertoonde. Na afloop vertelde een man haar over een heiligdom in Noordoost-Italië, waar tijdens de Contrareformatie heropwekkingswonderen werden uitgevoerd. Historische bronnen noemen enkel mannen die de reis naar dit heiligdom aflegden, maar Samani kon het idee van een vrouw die deze tocht onderneemt niet van zich afzetten.

Samani’s donkere maar hoopvolle speelfilmdebuut gaat over Agata, een jonge vrouw die op reis gaat om haar stilgeboren baby tot leven te laten wekken. Haar baby hoeft niet lang te leven; één ademtocht is genoeg. Dat is namelijk de vereiste om een dode baby te kunnen dopen. En alleen personen die gedoopt zijn, kunnen in het hiernamaals komen.

Hoewel Agata’s miskraam het startpunt van het verhaal is, was dat voor Samani nooit het belangrijkste onderwerp. “Een miskraam is onderdeel van het leven”, zegt ze. “De film gaat over hechting en verbondenheid. De identiteit van een moeder is namelijk compleet afhankelijk van het kind. Agata heeft negen maanden gewacht om haar baby te zien, maar ze zal de baby nooit ontmoeten: het kind is zonder haar weten begraven en vervolgens krijgt ze te horen dat ze haar baby ook niet in het hiernamaals zal weerzien.” Dus graaft ze haar baby op en onderneemt ze een lange, zware reis in de hoop haar baby voor heel even tot leven te wekken.

Geloof speelde ook in je korte film The Sleeping Saint al een belangrijke rol. Vanwaar die interesse? “Ik ben blij dat je geloof zegt en niet religie. Want de twee zijn net verschillend. Ik denk dat ik geloof, in die zin dat ik een spiritueel persoon ben. In Italië is de katholieke cultuur natuurlijk de basis, daar ben ik in opgegroeid. Maar ik raakte bovenal gebiologeerd door de mogelijkheid van een wonder in een film. Want een wonder hoort niet alleen bij religie en het hoort niet alleen bij het katholicisme. Een wonder is een wens die in vervulling gaat.
“Ik benaderde de film vanuit het idee van mogelijkheid: de mogelijkheid om het pad te veranderen dat voor ons is uitgestippeld, of waarvan ons verteld wordt dat het is uitgestippeld. De film gaat over een soort ineenstorting. Op een bepaald punt is er een botsing tussen geloof en religie.”

Na de dood van haar baby heeft Agata een religieuze crisis, maar haar geloof wankelt niet. “Geloof betekent niet tevreden zijn met wat er is. Geloof gaat niet alleen over het geloof in het hiernamaals, of bidden tot de maagd Maria. Geloof betekent vertrouwen hebben, optimistisch zijn. Er zit veel van mij in het personage Agata, ook al heb ik nooit een miskraam gehad. Ik ben geen moeder; ik ben nooit zwanger geweest. Maar ik ben een spiritueel persoon en ik benader dingen met geloof. Ik ben optimistisch. Dat is geen kortzichtig optimisme, het idee dat alles wel goed zal komen. Nee, sommige dingen komen niet goed. Maar waarom zullen we het niet proberen?”

Piccolo corpo is gebaseerd op een historisch heiligdom waar een kijker je over vertelde. Hoe ontwikkelde je daaruit een verhaal? “Nadat de man me over het heiligdom had verteld, heb ik veel research gedaan. Niet dat ik er nu een scriptie over zou kunnen schrijven, ik ben geen antropoloog. Met mijn coscenaristen Marco Borromei en Elisa Dondi was ik op zoek naar iets waarmee we ons verbonden voelden. Ik weet dat dit erg new age klinkt, maar we waren niet op zoek naar een verhaal. We zochten iets dat aansloot bij onze stemming op dat moment. Een film over hoop en rebellie. Een verhaal met een soort gotische sfeer. Want een poging om iemand tot leven te wekken is iets buitensporigs. In het Nieuwe Testament is het laatste wonder dat Jezus verricht het tot leven wekken van Lazarus. Dit is het grootste wonder dat iemand kan verrichten. Het is buitensporig om het te vragen, omdat we weten dat het niet kan. Zelfs in de Disney-film Aladdin [1992] zegt de geest: je kunt alles wensen, maar niet om mensen weer tot leven te wekken.”

Piccolo corpo is een historische film, maar het is ook een sprookje. Hoe kwam je op die combinatie? “Marco, Elisa en ik komen uit verschillende hoeken van Italië en zijn op verschillende manieren grootgebracht. Maar de basis van onze opvoeding was hetzelfde: katholicisme en sprookjes – duistere sprookjes. Door deze overeenkomst zijn we vrienden geworden op de filmacademie.
“We hadden het in het bijzonder over de sprookjes van de gebroeders Grimm. Die verhalen zijn door de eeuwen heen ontdaan van hun meest donkere kanten. Vanuit puritanisme: mensen wilden niet dat hun kinderen bang werden. Ik heb geen kinderen, maar ik denk dat het van vitaal belang is om angst te voelen en donkere dingen mee te maken door middel van fictie. Want het beschermt je. Die dingen gebeuren niet echt, maar neurologisch is het wel echt. Als je een eng verhaal hoort, zijn je hormonen en neurale verbindingen hetzelfde als wanneer het je echt overkomt. Enge verhalen trainen je psyche, je lichaam en je emoties. Ze stomen je klaar voor het echte leven. Je ervaart angst terwijl je beschermd bent onder je lakens in bed, met je moeder naast je.
“We begrepen dus dat onze ouders ons duistere dingen vertelden toen we jong waren en we wilden die traditie voortzetten. Ik hoop dus dat ouders hun kinderen meenemen om Piccolo corpo te zien. Want ja, het is eng wat er gebeurt, echt eng, maar het is ook metaforisch. Het gaat niet alleen over miskramen en limbo, maar ook over hoe je samenwerkt.”