Filippo Meneghetti over Deux

Met Deux, een gevoelige film over een verborgen liefde tussen twee oudere buurvrouwen, maakt de Italiaanse scenarist Filippo Meneghetti zijn debuut als regisseur.

Filippo Meneghetti (1981) dartelt vrolijk zaal 1 van filmtheater LantarenVenster uit. Zijn film is net vertoond op het IFFR en tijdens het nagesprek is de filmmaker aan de praat geraakt met wat toeschouwers, die niet meer van zijn zijde wijken. Het blijkt een voorbode voor ons interview: elke paar minuten wordt Meneghetti aangesproken door iemand die net zijn film heeft gezien. Mysterieus fluistert een oudere dame iets in zijn oor, waarna de filmmaker hartelijk moet lachen. “Scherp gezien”, knikt hij haar toe, waarna ze hem met beide armen omhelst.

“De film maakt nogal wat los”, verontschuldigt Meneghetti zich na de onderbreking. “Veel mensen zijn geroerd door de heimelijke liefde tussen Madeleine en Nina, of vinden dat we het leven op late leeftijd overtuigend hebben neergezet. Een compliment, natuurlijk. Dat waren namelijk precies de twee doelen die ik me vooraf stelde: Deux moest de pijn invoelbaar maken van wat het betekent om je levenslang aan de wil van de maatschappij te conformeren en moest daarbij ook een eerlijke film over ouderdom zijn. Veel films tonen ouderdom iets te netjes; ik wilde personages die door het leven getekend zijn.”

Verborgen liefde
Deux is een klein, ontroerend drama over twee buurvrouwen, die na jarenlange geheimhouding op het punt staan hun liefde aan de wereld te openbaren. De ingetogen Madeleine (Martine Chevallier) heeft haar lesbische verlangens altijd weggestopt in een conventioneel huwelijk, waar ze ook volwassen kinderen uit heeft. Wanneer Madeleine’s man is overleden, wil de vrijgevochten Nina (Barbara Sukowa) hun relatie niet meer verstoppen. Madeleine twijfelt echter: wat betekent die openbaring voor haar relatie met haar kinderen? En wat zal de gemeenschap van het Franse provinciedorpje vinden van die coming out op late leeftijd? Ze houdt de boot nog even af.

Die verstikkende blik van een kleine gemeenschap staat dicht bij hemzelf, vertelt Meneghetti. De regisseur groeide op in een provinciedorp in Italië, waar hij het oog van buren vaak op hem gericht wist. “Er was overal sociale controle, je werd altijd in de gaten gehouden. Verstikkend, zeker als je anders was of niet aan een norm voldeed.” Het idee voor Deux stamt dan ook uit zijn jeugd. “Twee personen die tijdens mijn jeugd veel voor me betekend hebben, leefden op een soortgelijke manier. Hun pijn, van jezelf wegstoppen en je vormen naar de wil van de maatschappij, heb ik van dichtbij meegemaakt. De film is mijn eerbetoon aan die relatie.”

Dat eerbetoon liet lang op zich wachten. Na een studie antropologie in Rome, verhuisde Meneghetti naar Frankrijk om filmmaker te worden. Hij werkte als ‘scriptdokter’, was regieassistent en maakte enkele korte films. “Ik was die mensen uit mijn jeugd deels vergeten, tot ik bij een vriend op twee bejaarde buurvrouwen stuitte. Die woonden boven hem en waren gelijktijdig weduwe geworden. Om de plotselinge eenzaamheid te bestrijden, stonden hun voordeuren dag en nacht wagenwijd open. Het trapportiek waarop die uitkwamen, maakte van hun appartementen nu één geheel. Ze zaten de hele dag met elkaar te praten. Ik vond dat een mooi beeld: twee appartementen, maar toch één. Het zegt iets over binnen en buiten zijn, over thuis zijn en ergens niet bij horen. Dat was het vertrekpunt voor het scenario.”

Generaties
Om het verhaal tot leven te wekken, werkte Meneghetti met twee acteerkanonnen: Chevallier is een theaterlegende in Frankrijk; Sukowa werd bekend door haar werk met onder andere Rainer Werner Fassbinder. “Twee heel verschillende actrices.

Barbara is een kosmopoliet, dus je vraagt je als kijker meteen af wat ze in zo’n Frans provinciestadje doet. Martine is niet vaak in films te zien, dus als kijker heb je niet meteen allerlei associaties met eerdere rollen of haar mediapersoonlijkheid. Ze is iemand die zich in haar rol kan verstoppen, net zoals Madeleine dat in haar huwelijk deed.”

Verstoppen is sowieso een belangrijk thema in Deux, benadrukt Meneghetti. “Daarom speelt de film zich ook grotendeels ’s nachts af. Net als Undici en La bête, de twee korte films die ik hiervoor maakte. In het donker kun je dingen verbergen. Daar gaat Deux natuurlijk over: verbergen, je anders voordoen. Overdag moeten de geliefden oppassen, maar ’s nachts wanen ze zich onbespied. Je kunt andere identiteiten aannemen. Een van de regieaanwijzingen die ik Barbara gaf was bijvoorbeeld: als je ’s nachts door Madeleine’s appartement rommelt, doe je net alsof je in een heist-film zit en de kluis moet kraken. De nacht staat voor vrijheid — voor de personages, maar ook voor mij als filmmaker.”

Paria
Daarbij speelt Meneghetti met een slimme omkering in zijn verhaal: waar normaliter de oudere generatie de wenkbrauwen fronst bij de lesbische relatie van jongere personages, is dat in Deux andersom. De dochter van Madeleine is verbolgen als ze er langzaamaan achter komt hoe de vork in de steel zit. De altijd zo liefdevolle buurvrouw ziet ze ineens als een paria die het gezin plaagt. “Het viel me op dat mijn leeftijdgenoten helemaal niet zo veel opener zijn dan de vorige generatie”, legt Meneghetti uit. “Toen ik thuis in Parijs aan het scenario werkte, was er een immense demonstratie tegen gelijke huwelijksrechten voor iedereen. Daar kwamen honderdduizend mensen op af, ook mensen uit mijn generatie, of nog jongere. Vooruitgang is ook maar relatief.”