Digna Sinke over Bewaren – of hoe te leven

'Wat leuk dat je dat vloerkleed nog hebt'

Digna Sinke. Foto: Friso Keuris

De vele spulletjes die filmmaker Digna Sinke al haar hele leven bewaart, geven haar geborgenheid, zegt ze in haar documentaire Bewaren – of hoe te leven. Ze koestert de herinneringen die spullen bij haar oproepen. “Ik kan over ieder bierviltje wel een verhaal vertellen.” Toch lijkt het einde van bezit nabij. Het is voor velen ballast geworden.

Digna Sinke ploft op de bruinrode bank van velours. Die hebben haar schoonouders ooit voor hun eigen huwelijk aangeschaft, vertelt ze. "Niemand wilde de bank naderhand hebben. Het is helemaal niet mijn smaak maar ik ben er toch wel aan gehecht."

Ook haar documentaire Bewaren – of hoe te leven zit vol met oude spulletjes, door iedereen vergeten behalve door Digna Sinke (Zonnemaire, 1949). "Ik zie mezelf niet als verzamelaar. Verzamelen is doelgerichter, bewaren is toevalliger. Soms bewaar ik dingen die nuttig zijn, zoals oude knopen, maar vaker bewaar ik iets omdat het een emotionele waarde heeft. Als een tijdmachine zetten ze je geheugen en verbeelding in werking. Neem de oude ansichtkaarten die ik vanaf mijn allereerste verjaardag heb gekoesterd. Die gaven me toegang tot een onbekende wereld, nu kijk ik erop terug met een geamuseerde verbazing."

Haar Zeeuwse moeder haalt in de documentaire monter herinneringen op aan de alledaagse spullen die Digna heeft bewaard en aan haar toont. Ze blijkt eigenlijk alleen maar mooie herinneringen te hebben, zegt haar moeder. "Dat is niet echt waar, maar blijkbaar weet ze het zo te draaien dat het voor haar zo voelt. In de oorlog is ze veel kwijtgeraakt en ook bij de watersnoodramp dreef alles weg. Dat moet een onthutsende ervaring zijn geweest. Blijkbaar weet ze haar geheugen zo te organiseren dat het voelt als een leven met veel mooie herinneringen. Dat zouden we allemaal wel willen: de vervelende dingen zijn er wel, maar bepalen je leven niet. Ik vraag me ook wel eens af waar mijn moeder dat optimisme vandaan heeft."

"Vroeger hadden kinderen zoals mijn moeder amper speelgoed. Daardoor waren spullen heel belangrijk voor haar. Mijn kleine neefjes hebben nu honderden spullen, het hele bed ligt vol met knuffels, maar eigenlijk is niets belangrijk, want alles is ook wel weer vervangbaar."

Stookkosten
In haar blog Het geheime archief schrijft Sinke dat ze al een tijdje bonnetjes bewaart, want ook die vertellen weer een verhaal. Alles telt mee: een mooie manier om naar de wereld te kijken. "Aan een bonnetje met stookkosten kun je veel aflezen, maar je moet er wel oog voor hebben. Ik kan over ieder bierviltje wel een verhaal vertellen. Neem deze [ze pakt een bierviltje van tafel], die heb ik meegenomen van een bijzondere avond met een ruige avant-garde popgroep die na mijn film speelde."

Liggen de verhalen letterlijk voor het oprapen? "Ja, en al die spullen mogen ook gerust gebruikt worden, ik zwelg er niet in. Het is geen nostalgie. Zoals mijn moeder zegt over het vloerkleed van oma Liek dat altijd voor de kachel lag: ‘Wat leuk dat je dat nog hebt.’ Zo simpel is het: bewaren is plezier, zonder dat je er heel ingewikkeld over hoeft te doen. Het hoeft niet zwaarder te zijn dan dat, het kan ook heel licht zijn."

In de kast naast het bankstel liggen alle scenario’s van producent Studio Nieuwe Gronden, keurig geordend. Een kleine kast vol verhalen. "Nu print ik scenario’s niet meer uit, dus bij brand zal ik toch heus mijn harde schijf meenemen. Want het is niet zo dat ik in het verleden leef. Ik vind digitale film bijvoorbeeld enorm handig, het bespaart me gesjouw. Ik ben daar heel praktisch in."

Sluis
De landschappen die Sinke in haar films heeft vastgelegd, zijn vaak niet bewaard gebleven. Verdwijnen en bewaren lopen als een rode draad door haar werk. In After the Tone is een architect verdwenen en zijn alleen zijn voicemailberichten bewaard gebleven. Haar documentaire Tiengemeten zit vol met strak gekadreerde dijken en kaarsrechte landweggetjes die inmiddels in een natuurgebied zijn veranderd. In het schitterende Weemoed en wildernis verweeft ze het verdwijnende landschap van het eiland Tiengemeten met haar persoonlijke rouwproces rond het overlijden van haar vriend en producent René Scholten.

Het lijken pogingen om vast te houden. "In mijn documentaire Niets voor de eeuwigheid uit 1991 zeg ik al: kijk maar goed om je heen, iedere dag kan de laatste zijn van de dingen die je ziet. Schenk er nog maar even aandacht aan want straks is het weg. Het zit ook in mijn eindexamenfilm Groeten uit Zonnemaire (1972), waarin een vrouw teruggaat naar haar geboortedorp en ziet dat er van alles is veranderd. Ze staat bij een sluisje waar ze vroeger zwom en dat nu in een totaal ander landschap ligt."

In bijna al haar films zit wel een sluis, een veerman of water. "Ik kom daar zelf ook pas gaandeweg achter, heel gek hoe die dingen opeens gaan opvallen. Ik kan het wel verklaren: ik ben natuurlijk op een eiland [Schouwen-Duiveland] geboren. Waar je vandaan komt, draag je met je mee. Dat fascineert me al heel lang. Hoe landschap mensen beïnvloedt."

Racebaan
In Bewaren zegt de minimalist Colin Wright dat veel mensen in de rat race "niet op de juiste racebaan rennen". Velen voelen zich overbelast, ook door de overkill aan keuzes en ‘foute’ spullen om ons heen. "Ik hoor de laatste tijd dat steeds meer mensen dingen kwijt willen en aan het opruimen zijn. Ik heb een heleboel digitale nomaden gesproken die zonder spullen door het leven gaan, en vroeg aan ze: hebben jullie die verhalen en herinneringen die spullen oproepen dan niet nodig? Nee, ze vonden belevenissen, experiences, belangrijker dan geld en materialiteit. Maar herinner je je dan al je ervaringen, vroeg ik. Allemaal, zeiden ze stellig, maar dat geloof ik niet. Je kunt toch niet alles onthouden? Als ik een oude brief lees waarin staat dat we aan de keukentafel zaten en iemand net de nieuwe plaat van The Beatles had gekocht, dan herinner ik me dat weer en voel ik de opwinding van dat moment. Je raakt anders toch herinneringen kwijt. Maar goed, dat hoeft ook niet erg te zijn. Misschien ontstaat er door de digitalisering echt een nieuwe manier van denken. Is dit dan de nieuwe mens die opstaat? Draadloos, zonder ergens geaard te zijn?"

"Maar vergis je niet, die vrijheid van de digitale nomade is heel beperkt. In de wereld van de nieuwe media heerst toch het idee dat je smid bent van je eigen geluk en verantwoordelijk bent voor je eigen leven. Je moet entrepreneur zijn en succesvol. Toen ik jong was in de jaren zeventig hadden we veel meer mededogen met verschoppelingen, we hadden een zwak voor outsiders en mislukte types. Nu is de maatschappij bikkelhard, je moet geslaagd zijn, volgers vinden, viral gaan. In die zin is het leven nu helemaal niet vrij en licht, er zit ook een ingewikkelde kant aan. Niet voor niets hebben zoveel jonge mensen een burn-out. Dat verontrust mij. Er ligt een enorme druk op je om een gelukkig leven te leiden en interessante te hebben. En dan is het ook nog eens je eigen schuld als het niet goed gaat. Vroeger kon je nog zeggen dat het een straf van God was, en als je genoeg bad dan zou het wel in orde komen. Die uitvlucht hebben mensen niet meer."

"Ik denk juist dat we meer aandacht aan de dingen moeten geven. De vader van mijn moeder was timmerman. De mensen gingen destijds zo respectvol om met het gereedschap. Ze legden er eer in om goed te zagen en iets goed in elkaar zetten. Hoe hij zijn zaag zorgvuldig schoonmaakte: daar ben ik mee opgegroeid."