Digna Sinke over Groeten uit Zonnemaire

Tweeënvijftig jaar geleden studeerde Digna Sinke af aan de Nederlandse filmacademie met het sfeervolle, semi-autobiografische Groeten uit Zonnemaire. De korte film, waarin veel van haar latere preoccupaties terug te vinden zijn, is met een aantal andere afstudeerfilms te zien op de Eye Film Player en op 20 juni in Eye Filmmuseum.

In haar afstudeerfilm Groeten uit Zonnemaire (1972) zit al de interesse voor verzamelen, verandering en vergankelijkheid die we ook zien in de latere documentaires van Digna Sinke (1949). Hoofdpersoon Rina gaat in de film na het stuklopen van haar relatie logeren bij haar oom en tante in Zonnemaire, haar geboortedorp in Zeeland. De terugkeer valt tegen, het is niet meer zoals vroeger. De Zeeuwse bolussen zijn niet meer zo lekker, er dreigen 600 vakantiewoningen te worden gebouwd en verveling ligt op de loer.

In haar documentaire Bewaren – of hoe te leven (2018) toont Sinke hoe zij en haar moeder hun hele leven lang hebben bewaard en verzameld, van ansichtkaarten tot koeienhoorns. Haar vier documentaires over de ontpoldering van het eilandje Tiengemeten, waaronder Weemoed & wildernis (2010), leggen over een periode van dertien jaar de veranderingen in het landschap vast.

Net als Rina werd Sinke in 1949 geboren in Zonnemaire. Later verhuisde ze naar het dorpje Anna Jacobapolder en daarna naar Middelburg. In 1960 trok het gezin naar Utrecht, waar ze het Stedelijk Gymnasium bezocht (“een keurige kakschool”). Na het behalen van haar diploma meldde zij zich aan voor de kunstopleiding St. Joost in Breda én voor de Nederlandse Filmacademie in Amsterdam. Bij de laatste begon zij in 1968 op negentienjarige leeftijd haar opleiding.

Sinke: “Ik heb niet een specifieke kunstvorm waarin ik me het meest thuis voel. Ik ben al heel lang echt een filmfanaat, ik kocht als tiener eind jaren zestig bijvoorbeeld een vijfrittenkaart voor de Cinemanifestatie in Utrecht. Tekenen en schilderen doe ik al vanaf de kleuterschool, ik schreef gedichten en later kwam daar nog fotografie bij. Vanaf mijn veertiende had ik thuis een eigen doka. In mijn vrije tijd trok ik met een simpele camera Utrecht in, kijken wat ik tegenkwam.”

Onzeker
In haar jaren op de filmacademie (1968-1972) was schrijver Anton Koolhaas er directeur. Dichter Rein Bloem gaf les, evenals de Vlaamse cineast Harry Kümel (regisseur van onder meer Monsieur Hawarden, Daughters of Darkness en Eline Vere).

“Ik had op een bepaalde manier altijd een beetje met Koolhaas te doen”, zegt Sinke. “Ik had het gevoel dat hij het heel moeilijk vond een school te runnen, al was het minder bureaucratisch dan tegenwoordig. Hij zat eigenlijk niet op zijn plek, maar moest ergens zijn brood mee verdienen. Zijn scenariolessen vond ik helemaal niets en zijn didactische vaardigheden waren beperkt. Veel studiegenoten liepen weg met de lessen van Rein Bloem maar die waren mij te vaag, iets teveel poëtisch intellectualisme.”

Het meest heeft ze geleerd van Harry Kümel, vertelt ze. “Bij Kümel speelden we scènes uit Von Sternberg-films na, een interessante ervaring. Ik vind dat iedere speelfilmregisseur ook aan de andere kant van de camera moet hebben gestaan om te voelen hoe dat is: hoe onzeker je wordt als anderen naar je kijken, als je in de schijnwerpers staat. Van Kümel kregen we ook les in filmanalyse, hoe scènes in elkaar zitten. Daar was hij heel traditioneel in maar dat was juist goed, het is buitengewoon leerzaam om de klassieke manier van decoupage te bestuderen.”

“Wij hadden indertijd A en B-richtingen, dus nog geen specialisaties zoals nu [regie, productie, camera, etc.; AW]. A was ‘ontwerpend’ en productie, B was meer technisch: camera, geluid, montage. Ik heb allebei gedaan. Door mijn interesse in fotografie was ik technisch al vrij goed onderlegd. Misschien had ik eigenlijk wel cameravrouw willen worden. Emiel van Moerkerken doceerde cameratechniek, zijn lessen zou je nu seksistisch noemen. Ik vermoed dat Van Moerkerken sowieso dacht: dit is niks voor vrouwen, dat kunnen ze niet. De camera’s en accu’s waren toen ook veel zwaarder dan nu. Dat werd door lichtere camera’s en accu’s later gelukkig beter.”

Alter ego
Toen Sinke aan haar opleiding begon zaten er 28 mensen in haar klas. Aan het eind van de rit waren er 19 over. Iedereen mocht een scenario schrijven, waar vervolgens klassikaal over werd gestemd. Het script van Sinke kwam door de ballotage.

“De directe aanleiding voor het scenario was het uitgaan van de verkering van mijn jongere zus”, vertelt ze. “Om de breuk te verwerken was zij een tafelkleed gaan borduren, net zo een als je in de film ziet, dat heb ik heel letterlijk overgenomen. Ik heb dezelfde lap stof gekocht, met dezelfde kleuren. Ook de getoonde foto’s en ansichtkaarten zijn authentiek – ik verzamel al sinds mijn kindertijd ansichtkaarten. Rina’s oude poëziealbum heb ik speciaal voor de film gemaakt, gebruikmakend van teksten uit mijn eigen poëziealbum. De opmerking van Rina’s tante over de bus van vier uur komt van mijn oma.”

“Wat mij indertijd enorm bezighield was dat er in Zonnemaire vakantiebungalows zouden komen. Daar maakte ik mij zorgen over. Schouwen-Duiveland was door het aanleggen van de Deltawerken nog maar net eiland af. Zeeland veranderde omdat het opeens toegankelijk was geworden, je hoefde niet meer met de boot. Ik was heel bang dat de verwachte stroom toeristen de kern van het dorp zou aantasten. Het plan om zeshonderd zomerwoningen in Zonnemaire te bouwen is toen gelukkig niet doorgegaan, op andere plekken wel.”

Dat Heleen van der Wusten, die Rina speelt, op Sinke lijkt, was een bewuste keuze. “Ik zocht een alter ego. Haar tante en oom worden gespeeld door lokale amateur-acteurs, allebei uit een toneelgezelschap. De man was ook echt boer.”

Moestuin
“Het kostte me vreselijk veel moeite mijn afstudeerfilm te maken, ik had nog nooit regie gedaan. Ik had het gevoel dat ik elke controle kwijt was en totaal niet wist wat ik deed. Als ik de film nu terugzie valt het erg mee. Maar toen dacht ik echt dat ik nooit meer een film zou maken, dat het te moeilijk voor me was.”

“Na het afronden van de filmacademie werd ik montage-assistent bij Jan Bosdriesz, indertijd de editor van Turks fruit. De montage was bij de Cinetone-studio op de Duivendrechtsekade in Amsterdam. Daar raakte ik met twee jongens aan de praat die nog op de filmacademie zaten, we bleken alledrie geïnteresseerd in de rafelranden van de stad. Een van hen kende boer Sjors die in een Pipo-wagen vlakbij de Hemwegcentrale woonde met paard en kippen, en ik kwam dagelijks langs een klein wit huisje dat nog in de weilanden bij Duivendrecht stond. We droomden ervan in eigen beheer een tiendelige serie te maken: Stadrand. Uiteindelijk zijn er maar twee afleveringen gemaakt. Ik deed de regie van de Duivendrecht-film en monteerde ze beide. Ik ontdekte toen dat je op die manier ook iets kon maken, zo op de bonnefooi en zonder scenario, en dat film maken toch ook wel heel leuk kon zijn.”

“Tegenwoordig ben ik elk weekend in Zonnemaire. Het huisje dat tijdens de productie ons basiskamp was, had ik een jaar daarvoor van mijn oma gekocht voor vijfduizend gulden. Niemand wilde het hebben want het was een beetje bouwvallig. Ik ben nu dus parttime bewoner van Zonnemaire. Ik heb daar een heel ander leven. De moestuin uit de film waarin de aardappelen gepoot worden is nog steeds mijn moestuin – net als mijn alter ego Rina poot ik ze zelf.”

Groeten uit Zonnemaire is te zien op Eye Film Player, als onderdeel van de gratis te bekijken serie ‘Filmacademie Presenteert’, een selectie films uit de 65-jarige geschiedenis van de opleiding. Ook Sinke’s Weemoed & wildernis en Belle van Zuylen zijn op Eye Film Player te zien.

Groeten uit Zonnemaire is op 20 juni ook op groot doek te zien in Eye Filmmuseum, samen met Lokroep van Reber Dosky en In Kropsdam is iedereen gelukkig van Joren Molter.

Lees al onze eerdere stukken over het werk van Digna Sinke, vorig jaar winnaar van het Gouden Kalf voor Filmcultuur, in ons digitale dossier. Meer info op haar eigen, zeer uitvoerige website.