Venetië 2021

Het 78ste filmfestival van Venetië kan de boeken in als een geslaagde editie, waar bijzonder veel films met gestrekt been ingingen tegen het keurslijf van de maatschappij.

Een goede festivalopener komt niet zomaar uit de lucht vallen. Vorig jaar liet La Biennale di Venezia zien hoe het niet moet, met Daniele Luchetti’s ondermaatse echtscheidingsdrama Lacci. Dit jaar leek het festival revanche te nemen op die sof, met de nieuwste film van Pedro Almodóvar.

Madres paralelas, de drieëntwintigste speelfilm van de Spaanse regisseur met opnieuw Penelope Cruz in de hoofdrol, is na het Engelstalige stijlexperiment The Human Voice weer een onvervalste Almodóvar: een heerlijk rommelig melodrama tussen moeders, dochters en afwezige mannen, met een politieke invalshoek rond de begraven trauma’s van Franco’s Spanje. Madres paralelas wist de toon te zetten voor de rest van de competitie, waarin via intieme en intense films vooral werd stilgestaan bij verhoudingen tussen mannen en vrouwen, ouders en kinderen, individu en systeem.

Relatief
Wat niet wil zeggen dat er gendergelijkheid is bereikt in Venetië. Van de eenentwintig competitiefilms werden er slechts vier-en-een-half door vrouwen geregisseerd – Natasja Merkulova deelt haar regiecredit voor Captain Volkonogov Escaped met Aleksei Tsjoepov. Dat spreekt boekdelen over de structurele ongelijkheid achter de camera, maar neemt niet weg dat wat zich voor de camera afspeelt urgent, empathisch en activistisch kan zijn.

Neem een film als Spencer van de Chileense topregisseur Pablo Larraín, een indringend portret van Lady Diana, gespeeld door cinema royalty Kristen Stewart. In deze spirituele opvolger van Jackie (2016) zoomt Larraín in op de claustrofobische maatschappelijke positie van de ongelukkig gehuwde en psychologisch instabiele prinses. Het is een rauw, ongefilterd kijkje in het brein van een vrouw wiens macht uiterst relatief blijkt te zijn.

Zulke relativering typeert meer van de prominente films die dit jaar op het Venetiaanse Lido in première gingen. Een van de meest indrukwekkende daarvan was The Power of the Dog, Jane Campions overtuigende rentree in de wereld van de cinema. Haar eerste speelfilm in twaalf jaar is een krachtige deconstructie van de gemythologiseerde westernman, gevat in een psychologische thriller over de destructieve dynamiek tussen een getraumatiseerde vrouw en haar belager. De tegendraadse casting van Benedict Cumberbatch als de westernman die zijn archetypische rol koste wat het kost in stand wil houden is een gouden greep.

Campion maakte een gelaagd epos over het naderende einde van het westerntijdperk in Nieuw-Zeeland, dat de verschuivende machtspositie van de man (en dus ook van de vrouw) pijnlijk voelbaar maakt. In 1993 won Campion met haar historische epos The Piano als eerste vrouw ooit een Gouden Palm op het filmfestival van Cannes. De Zilveren Leeuw voor Beste Regie die ze dit jaar in Venetië won, is een terechte toevoeging aan haar prijzenkast.

Keurslijf
Natuurlijk: er waren ook films van mannen over mannen. De indrukwekkende jongleeracts van Paul Schrader (The Card Counter), Valentyn Vasyanovych (Reflections) en Paolo Sorrentino (The Hand of God) bijvoorbeeld. In onze online verslagen uit Venetië stonden we al uitgebreid stil bij die bijzondere films, van makers die hun complexe en met zichzelf conflicterende vertellingen toch in bijzonder gecontroleerde films wisten te gieten.

Minder overtuigend was in dat opzicht Mona Lisa and the Blood Moon van Ana Lily Amirpour. Haar debuutfilm A Girl Walks Home Alone at Night (2014) was een bijzondere genre- en genderbender over Iraanse vampiers en opborrelend feminisme. Deze nieuwste mash-up van b-films en genrecinema jongleert met veel interessante elementen – een meisje met mind control-krachten, commentaar op de exploitatie van sekswerkers, jaren-tachtig-detectiveclichés – maar mist controle over beeld, spel en montage om tot een organisch en veelzeggend geheel te komen.

De uiteindelijke winnaar van het festival wist beide elementen te verenigen. Audrey Diwan mocht de Gouden Leeuw in ontvangst nemen voor haar tweede speelfilm L’événement. De verfilming van Annie Ernaux’ gelijknamige roman gaat over een jonge vrouw in het Frankrijk van de jaren zestig die een abortus wil, wat op dat moment nog illegaal is. Diwan was een relatief onbekende naam, maar bewijst zich met deze doorbraak als een geëngageerd filmmaker die veel persoonlijke kracht in het pijnlijke materiaal stopte. Het was een passende winnaar voor dit festival vol films over vrouwen die zich elk op hun eigen manier verzetten tegen het keurslijf dat de maatschappij hen op wil leggen.