Nuri Bilge Ceylans The Wild Pear Tree

Met zijn achtste speelfilm The Wild Pear Tree bouwt de Turkse filmmaker Nuri Bilge Ceylan voort aan een eigenzinnig oeuvre. Wat zijn daar de bouw-stenen van?

A voor Anatolië
‘Het achterland van Turkije’, noemde Ceylan het Anatolische schiereiland zelf ooit in een interview met de Filmkrant. De landschappen van Klein-Azië vormen de achtergrond voor vrijwel al zijn films, al dan niet afgezet tegen de stedelijke hectiek van Istanboel. Hoewel hij het glooiende landschap beeldschoon in beeld kan brengen, draait het Ceylan niet om ansichtkaartromantiek – eerder visualiseert de wispelturige natuur het gemoed van zijn personages.

C voor corruptie
Expliciet politiek zijn Ceylans films niet, maar opvallend vaak speelt de kleine corruptie van provinciale bureaucraten een rol in zijn films – ook in The Wild Pear Tree steekt die weer de kop op. Zou daarin meespelen dat Ceylans eigen vader zo’n kleinstedelijke ambtenaar was? Ook de melancholische grondtoon van Ceylans hele oeuvre heeft een politieke lading, aangezien die, zoals de Turkse criticus Müge Turan in 2014 in de Filmkrant schreef, voortkomt uit ‘het ongemak van individuen die zich niet kunnen of willen conformeren aan strenge sociale regels en gebruiken.’

F voor familie
Ceylans films draaien vaak om familiebanden, zowel voor als achter de schermen. Zijn ouders Emet en Fatma speelden hoofd- of bijrollen in al zijn vroege werk, tot en met zijn zeer intieme vierde film Iklimler (2006), waarin Ceylan zelf en zijn echtgenote Ebru de hoofdrollen spelen. Die samenwerking vervolgde achter de schermen: Ebru was coscenarist van al Ceylans volgende films. Voor The Wild Pear Tree tapte hij opnieuw uit het familievaatje: coscenarist Akin Aksu, op wiens leven de film deels is gebaseerd, is de neef van de regisseur.

L voor literatuur
‘Als kind voelde ik me anders, abnormaal, door mijn melancholie’, vertelde Ceylan in een recent interview met het Britse tijdschrift Flux. ‘Pas toen ik Russische literatuur ging lezen, vond ik gelijkgestemde zielen.’ Schrijvers als Tsjechov, Tolstoi en Dostojefski zijn altijd een ijkpunt gebleven voor de regisseur, in hun existentiële zoektocht naar de zin van het leven en de rol en verantwoordelijkheid van de mens.

N voor NBC
De Turkse filmpers gebruikt Ceylans initialen als bijnaam, een plagerige verwijzing naar zijn welhaast institutionele status. Inmiddels wordt het ook door Ceylan zelf omarmd. Sowieso is de spreuk ‘nomen est omen’ bij uitstek op hem van toepassing: zijn twee voornamen betekenen respectievelijk ‘licht’ en ‘de wijze’.

T voor thriller
Hoewel het trage tempo en de existentiële overdenkingen van de films iets anders doen vermoeden, hebben de meeste van Ceylans films thrillerelementen in zich. Het ligt het meest aan het oppervlak in het meanderende moordmysterie Once Upon a Time in Anatolia (2011), maar ook in Three Monkeys (2008) zijn de noir-invloeden duidelijk zichtbaar.