Klassieker: Desk Set (1957)

“Er bestaan geen oude films”, zei filmmaker Peter Bogdanovich ooit. “Alleen films die je al wel en films die je nog niet hebt gezien.” En zo is het. Een nieuwe serie over klassiekers die je (waarschijnlijk) nog niet hebt gezien. Deze maand: Desk Set (1957).

EMERAC heet ze, voluit Electromagnetic Memory and Research Arithmetical Calculator, en ingenieur Richard Sumner houdt van haar, in de kantoorkomedie Desk Set (1957). ‘Emmy’ heeft ruimte nodig, weet Sumner, ze is fors, en ze kan niet tegen tocht, stof of sigarettenrook.

Emmy leeft van data: ze vreet kaartjes met feiten in codetaal. De volledige Hamlet, het gewicht van de aardbol met én zonder inwoners: typ een vraag in op haar toetsenbord en na enig gebliep en gegrom spuugt ze een antwoord uit. Als ‘elektronisch brein’ maakt Emmy duizenden uren mensenwerk overbodig. Ze is een tijdsbesparing van jewelste.

Scherpe tong
Richard Sumner (Spencer Tracy) is een eigenaardige man: zwijgzaam, sociaal onaangepast, bij vlagen een grappenmaker. Tracy was zelf ook bepaald geen meegaand type en excelleert schijnbaar moeiteloos in de rol: hij lijkt nauwelijks te acteren, de afgemeten zinnetjes uit het door Henry en Phoebe Ephron (de ouders van latere romkomregisseur Nora) bewerkte toneelstuk van William Marchant vallen volkomen naturel uit zijn mond. Nog mooier zijn de stiltes: in veel scènes reageert Sumner enkel met verbaasde, geamuseerde of verwilderde blikken op de georganiseerde chaos die hij aantreft bij het Federal Broadcasting Network in Manhattan.

Sumner komt het imposante kantoor van de omroep binnen om EMERAC op verzoek van de directie te installeren op de documentatieafdeling, waar vier vrouwen de hele dag in fluks tempo telefoontjes met de vreemdste verzoeken om informatie afhandelen. Deze dames vormen een levend Google, met kranten, encyclopedieën en volle boekenkasten tot hun beschikking. Afdelingshoofd Bunny Watson (Katharine Hepburn) is de slimste van de vier: ze rekent razendsnel, heeft een ontzagwekkend scherp geheugen en “associeert veel dingen met veel andere dingen”, zoals ze het zelf glimlachend omschrijft.

Bunny’s privéleven is minder bruisend. Al zeven jaar heeft ze een no strings attached-verhouding met Mike Cutler, een manager van een hogere verdieping, die haar naar hartelust dropt en weer aanhaalt. Kate wordt misbruikt om haar intelligentie – ze checkt Mike’s financiële rapporten – maar blijft op romantisch gebied in de kou staan: te slim voor de liefde, kennelijk. Het vergt een krachtig romkomplot om haar alsnog in de armen van een lieve man te duwen – tot opluchting van het publiek, dat vanaf de eerste beelden aan haar kant staat.

Hepburn heeft vaker ‘Bunny’s’ gespeeld, excentrieke types met een scherpe tong en een klein hartje. Desk Set is de achtste van de in totaal negen films die ze maakte met haar geliefde ‘Spence’, met wie ze 26 jaar een clandestiene (maar alom bekende) verhouding had. Tracy leed aan depressies en was een zware drinker; zij was een sportieve gezondheidsfanaat. Hij was een anti-intellectueel, intuïtief acteur; zij was studieus en hield van veel repeteren. Bracht je ze samen voor de camera, dan knetterde en knisperde het.

Tracy bood tegenwicht aan Hepburns nerveuze energie; jaren na hun beider dood straalt haar ster feller dan de zijne, maar juist zijn spel voelt volstrekt ongedateerd aan. Of hun relatie vanwege Hepburns homo- of biseksuele geaardheid enkel platonisch was, zoals steeds meer biografen beweren, doet voor hun nalatenschap eigenlijk niet ter zake: hun gezamenlijke films, van Woman of the Year (1942) tot en met Guess Who’s Coming to Dinner (1967), tonen allemaal hun hartverwarmende onderlinge chemie.

Scherpe jurken
Wat Desk Set bovenop het heerlijke verbale gepingpong te bieden heeft, zijn de knallende kleuren en het brede CinemaScope-kader, dat elk detail en elke bijrol uitlicht en betekenis geeft. Bunny’s scherp gesneden jurken, de meterslange plant die langs haar boekenplanken groeit, het oude dametje dat zonder reden in en uit dribbelt: je kijkt je ogen uit, net als Richard Sumner, die ondanks zichzelf niet bestand is tegen dit charmante cluster van menselijke eigenaardigheden.

Bunny vindt hij zo’n curieus creatuur dat hij er meer van moet weten. Hij nodigt haar uit voor een picknick op het winderige dak van de firma, komt bij haar thuis schuilen tijdens een regenbui en dan, tijdens een met drank overgoten kerstborrel, belanden ze samen tussen de boekenkasten op de grond, waar hij vertelt hoe hij zich verveelde met zijn eerste verloofde, een model. Een kus is niet eens meer nodig: hier ontstaat een grote, echte liefde.

Met zijn in vertier verpakte waarschuwing voor het gevaar van mensvervangende machines is Desk Set ook een lichtvoetige dystopie over ons huidige computertijdperk. ‘Emmy’ past inmiddels in onze handpalm, maar vormt meer dan ooit een bedreiging voor onafhankelijk denken en werkelijk sociaal contact.

Desk Set is verkrijgbaar op dvd (20th Century Fox).