Special Redactioneel – See All This
Female gaze
De filmgeschiedenis was al een waardige oudere dame toen iemand op het idee kwam om te beschrijven waar we nou eigenlijk in het merendeel van films naar kijken en door wiens ogen we ze zien.
In haar inmiddels iconische essay Visual Pleasure and Narrative Cinema beschreef de Britse filmwetenschapper Laura Mulvey in 1975 hoe de klassieke Hollywood-cinema een male gaze op zijn vrouwelijke personages had ontwikkeld: vanuit de makers, de personages en het publiek, dat zich, ook als het uit vrouwen bestond, identificeerde met die mannelijke blik op hun eigen lichaam en wezen.
De kunstgeschiedenis was halverwege de jaren zeventig al heel wat ouder toen min of meer tegelijkertijd essayist John Berger een vergelijkbare conclusie voor de beeldende kunst trok: een geschiedenis van mannen die naar vrouwen kijken.
Toch moest ook de dochter van Grande Dame Cinema zelf alweer bijna van middelbare leeftijd worden voordat dankzij #MeToo en #TimesUp alles in een stroomversnelling raakte en we, na feministische voorlopers als Agnès Varda en Chantal Akerman, konden beginnen te formuleren wat dan die female gaze is (en wat de vele andere gazes zijn) waar film ook mee kan kijken.
Voor de Filmkrant en kunstmagazine See All This reden om een dubbelproductie te maken over filmvrouwen en kunstvrouwen. Deze special vindt u deze zomer bijgesloten in See All This en in het juli/augustusnummer van de Filmkrant. Abonnees van de Filmkrant krijgen een gratis exemplaar van See All This in hun brievenbus. We vieren dit met onze lezers met een voorpremière van Grace Jones: Bloodlight and Bambi op 4 juli 2018 in Eye.
De kleindochters van Mulvey zijn overal. Ze zijn ongeduldig. En terecht. De vrouwelijke blik en identiteit worden van alle kanten bestookt met vragen. Moeten we het esthetisch bekijken, of politiek? Is die identiteit gekoppeld aan het gender (en allerlei andere identificerende kenmerken) waarmee je geboren wordt (en in die zin toeval) of is het een keuze? Kun je als vrouw eigenlijk ooit niet als een vrouw kijken? En hoe kan film dan nog steeds de grootste empathiemachine zijn die de mensheid heeft voortgebracht?
Het zijn vragen die op een gegeven moment genderoverstijgend zullen zijn, daarvan ben ik overtuigd. Vragen die ons dichter bij weer nieuwe vragen zullen brengen, die ook weer opnieuw gesteld gaan worden, willen we in onze samenlevingen oog houden voor anderen. Maar voordat het zover is, identificeren we eerst het vrouwelijke oog. Zodat we ons bewust worden van onze blik. En onze stem. Want een andere belangrijke inspiratiebron voor onze samenwerking met See All This is het feit dat we volgend jaar honderd jaar vrouwenkiesrecht in Nederland vieren.
Een goed teken alvast: toen we voor een illustratie de namen van 99 filmvrouwen wilden verzamelen, hadden we er al snel een paar honderd. Er zwerft dus ergens op de redactie nog een lange, lange lijst rond die zegt: als je door de ogen van deze vrouwen kijkt, zijn er zoveel werelden te ontdekken dat je ogen tekort komt.
Dat is voor filmliefhebbers een gelukzalig gevoel.
