Wolf and Sheep (Shahrbanoo Sadat over)

'Deze vrouwen zijn mijn helden'

  • Datum 05-07-2017
  • Auteur
  • Gerelateerde Films Wolf and Sheep
  • Regie
    Shahrbanoo Sadat
    Te zien vanaf
    01-01-2016
    Land
    Denemarken/Afghanistan
  • Deel dit artikel

Voor Wolf and Sheep herschiep de 26-jarige Shahrbanoo Sadat het Afghaanse bergdorp van haar jeugd. Daar situeert ze een verhaal over een verboden vriendschap, waarin ze zelf graag had willen ontsnappen aan de bemoeienis van haar dorpsgenoten.

Door Sasja Koetsier

Terwijl de meisjes van het dorp schapen hoeden, houden de jongens de wolven op afstand met hun steenslingers. De lucht komt maar zelden in beeld. Steeds stuit je blik op immense bergwanden, rotsgrijs en met gletsjers overdekt. Wolf and Sheep speelt zich af in een dal in het midden van Afghanistan, en dat dal is de wereld. Een wereld waarin mannen mannenzaken doen en vrouwen het huishouden runnen, van mest brandstof maken en al bakkeleiend de hiërarchie binnen hun polygame huwelijk testen. Alleen verse roddel kan de dagelijkse routine doorbreken.
Nadat zij op haar elfde met haar ouders, broers en zussen vanuit Iran verhuisde naar haar vaders geboortedorp, was dit ook zeven jaar lang de wereld van Shahrbanoo Sadat. "Elke ochtend keek ik naar die besneeuwde bergtoppen en dacht: ik kom hier nooit meer weg", vertelt ze daags nadat haar film op het Filmfestival Rotterdam zijn Nederlandse première heeft beleefd. Anders dan de meeste dorpsbewoners wist zij wat er voorbij de bergen lag: steden, cultuur en de mogelijkheid een opleiding te volgen. "Mijn ouders hadden veertig jaar als vluchteling geleefd, het dorp was alles voor hen. Ik kan dat begrijpen nu ik zelf ervaar hoe moeilijk het is om een stabiel leven op te bouwen in dit land. Maar ik heb het ze lang kwalijk genomen dat ze me daarheen brachten."
Sadat spreekt met een zachte stem, maar de snelheid waarmee ze dat doet verraadt haar gedrevenheid. Op haar achttiende vluchtte ze naar Kabul, waar ze met haar Hazarigi-dialect opnieuw een buitenbeentje was. Ze wilde natuurkunde gaan studeren, maar deed door een misverstand toelatingsexamen bij de studierichting film en theater. Aan die opleiding beginnen was beter dan een jaar wachten op de volgende examenronde; pas tijdens een workshop van de Franse Ateliers Varan werd ze gegrepen door het vak waarin ze per ongeluk terecht was gekomen.

Shahrbanoo Sadat

Mythische wolf
Nog zo’n toevalligheid leverde uiteindelijk het basisidee voor Wolf and Sheep. Op de universiteit raakte ze bevriend met Anwar Hashimi. Door opvallende gelijkenissen in hun jeugdherinneringen kwamen ze erachter dat ze beiden in hetzelfde afgelegen, naamloze gehucht waren opgegroeid; maar terwijl Sadat daar vol tegenzin haar puberteit had doorgebracht, keek de achttien jaar oudere Hashimi terug op een gelukkige kindertijd, die abrupt ten einde liep toen hij werd gedwongen het dorp te verlaten om bij familie in de stad te gaan wonen. Het gaf hen, ondanks overeenkomstige ervaringen, twee totaal verschillende perspectieven op die ene plek.
Die twee kanten heeft ook Wolf and Sheep, waarvan Sadat het scenario in 2010 ontwikkelde tijdens het Cinéfondation-residentieprogramma in Cannes — ze was er met haar twintig jaar de jongste deelnemer die ooit geselecteerd werd. Uit veiligheidsoverwegingen in Tadzjikistan geschoten, reconstrueert de film de dagelijkse werkelijkheid in een Afghaans bergdorpje. Een werkelijkheid waarin lokale overlevering, zoals de mythische ‘wolf van Kasjmir’, even bepalend is als een doodgebeten schaap of een ongelukkige slingerworp. In de centrale verhaallijn brengt Sadat haar eigen herinneringen en die van Hashimi samen. Ze laat een vriendschap ontstaan tussen twee outsiders: Sediqa, een meisje dat door haar vriendinnen gepest wordt vanwege haar blinde grootmoeder, en Qodrat, die ervaart hoe met de dood van zijn vader het hele gezin de achting van de gemeenschap kwijtraakt. Zó ziet het leven in een tribale gemeenschap eruit.

Ansichtkaart
Maar het kinderperspectief, dat vleugje magisch-realisme en een oogstrelend decor van bergweides en klaterende beken weten de benauwenis aanzienlijk te verlichten, met het risico zelfs dat het publiek zich laat verleiden tot een nostalgische blik. "Ik word boos als mensen een film puur als een ansichtkaart bekijken", reageert Sadat op die suggestie. "Het landschap ís heel mooi, maar voor mij heeft die schoonheid een andere betekenis gekregen. Aan de andere kant: voor Anwar was het dorp de plek waar hij zich voor het laatst echt thuis voelde. Hij had er niet weg willen gaan. Met het maken van deze film [waaraan hij als regieassistent meewerkte, SK] keerde hij terug naar zijn wortels."
Het lijkt haast ondenkbaar dat in zo’n strikt gesegregeerde gemeenschap de vriendschap van Sediqa en Qodrat werkelijk zou kunnen bestaan, maar dat weerlegt zij: "We hebben allemaal dezelfde gevoelens, wensen en dromen. Op sommige plaatsen mogen we die uiten, in een land als Afghanistan is dat niet toegestaan. Dat betekent dat je heel voorzichtig moet zijn. In mijn dorp werd aan het begin van elke winter de watertoevoer vanuit de bergen afgesloten. Wanneer de dam in de lente weer werd opengezet, werden er vaak dode baby’s gevonden. Er waren dus meisjes in het dorp die in het geheim een relatie hadden en zwanger werden. En ik heb geen idee hoe het hen lukte om dat negen maanden lang verborgen te houden en te bevallen zonder dat iemand iets in de gaten had! Om in Kabul een vriend te hebben vond ik al heel moeilijk; in een dorp kan het je simpelweg je leven kosten. Deze vrouwen zijn mijn helden."