The Story of Film: An Odyssey

The Story of Film vertelt de filmgeschiedenis als een multidimensionaal monster van dwarsverbanden en kruisbestuivingen, zonder de neus op te halen voor blockbusters als Avatar of Inception.

Het is het jaar van de filmgeschiedenis. Deze zomer maakte het Engelse filmblad Sight & Sound de resultaten van zijn tienjaarlijkse poll onder filmcritici en regisseurs bekend. Dankzij de interactieve database op z’n site gaat het er al lang niet meer om dat Citizen Kane door Vertigo van z’n troon is verstoten. Nog dagelijks verschijnen er berichtjes op Twitter en Facebook van filmvorsers die hebben ontdekt op welke films maar door één iemand is gestemd (bijvoorbeeld Outrage van Ida Lupino, die zo als een van de weinige vrouwen in de lijst terechtkwam, of Eruption volcanique a la Martinique van Géorges Méliès, die filmregisseur Raya Martin meer kon bekoren dan die beroemde maanreis). Of dat de Maleisische regisseur Ho Yuang de enige is die een film van de onlangs overleden Tony Scott in zijn lijstje zette (True Romance). Dat maakt je dan weer benieuwd naar regisseur Ho, en zo nodigt die poll meer dan tot canonvorming vooral tot ontdekken uit.

Maar 2012 is vooral het jaar van de filmgeschiedenis doordat het geweldige epos The Story of Film, een vijftien uur durende reis door de filmgeschiedenis van filmmaker en journalist Mark Cousins, na omzwervingen langs diverse filmfestivals nu eindelijk Nederland bereikt. De film zal zowel integraal als in delen van een uur worden vertoond. Om te beginnen in EYE in Amsterdam en dan in de filmtheaters door het land.

Passie en innovatie
Ontdekken is ook een sleutelwoord in The Story of Film. De film spreekt je aan op je vermogen om betoverd te raken en je te verwonderen. Cousins is een meester in het enthousiasmeren (al zijn er naar verluidt ook mensen die afhaken door zijn sappige Ierse accent). Doordat hij de filmgeschiedenis doorkruist aan de hand van begrippen als passie en innovatie, kun je in een enkel decennium van Duitsland via Japan naar Senegal reizen en ontdekken wat Werner Herzog en de Senegalese regisseur Djibril Diop Mambéty met elkaar gemeen hebben, zonder dat ze elkaar ooit hebben ontmoet.

Dat is een andere aanpak dan de gewoonlijke, door Hollywood gedomineerde, chronologische manier waarop de filmgeschiedenis meestal wordt verteld. En Cousins illustreert zijn betoog met beelden van filmmakers die, hoewel ze misschien niet letterlijk door elkaar zijn beïnvloed, door de wonderen van serendipiteit en geestverwantschap wel samen geschiedenis hebben geschreven. Dat begint al met de min of meer gelijktijdige ontdekking van het medium; door de gebroeders Lumière in Frankrijk en door Thomas Edison aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. Of nog beter: door in de proloog de filmgeschiedenis niet te laten beginnen in het zolderkamertje van een van die uitvinders, maar middenin de actie, met de openingsbeelden van Saving Private Ryan, die je meteen onderdompelen in wat cinema allemaal kan: verwarren, opzwepen, standpunten innemen die je met je eigen ogen nooit kunt zien.

Outsiders
The Story of Film gaat niet zo ver als Histoire(s) du cinéma (op 48 in de Sight & Sound-lijst), waarin Jean-Luc Godard nog fenomenologischer te werk gaat, en van de filmgeschiedenis ook zijn persoonlijke geschiedenis maakt. Maar net als Godard vertelt Cousins de filmgeschiedenis aan de hand van beelden; bekende beelden, maar vaker aan de hand van onbekende, toevallige beelden.

Er zijn helden en meesters, en ontdekkingen. En er is relatief veel aandacht voor de rol van outsiders in de filmgeschiedenis; Cousins rekent af met het idee van dat cinefiele jongensclubje, maar ook met het Americentrisme. Hij reisde, hij filmde, hij interviewde over de hele wereld. Hij sprak over ideeën, en niet over geld (zonder uit het oog te verliezen dat geld deze hele krankzinnige machinerie in beweging houdt). Niemand wordt vergeten, en Cousins haalt ook de neus niet op voor recente fenomenen als Avatar of Inception. En hij is niet bang om van de geschiedenis van de film ook een toekomstdroom te maken. Dit is een geschiedenis die niet nostalgisch is, maar witte bladzijden heeft overgelaten uit respect voor dit levende, bewegende, vreemde monster.

Lees ook Op ooghoogte, het eerste deel in een nieuwe reeks waarin Mark Cousins maandelijks zal putten uit zijn immense beeldarchief.