Op ooghoogte #1
Kracht-veld
Vanaf linksboven met de klok mee: El sol del membrillo; The Guilt of Janet Ames; Ivan de verschrikkelijke; Irma Vep
Duizenden films keek Mark Cousins voor The Story of Film. Uit zijn immense archief kiest hij voor de Filmkrant maandelijks een aantal beelden met onverwachte dwarsverbanden.
Kijk maar eens naar dit eerste beeld uit Victor Erice’s El sol del membrillo (Spanje, 1992). Onze ogen gaan van boven naar beneden langs de witte lijn, en langs de contouren van de kweepeer. Ze bewegen zich gemakkelijk door het beeld. Kijk nu eens naar dit tweede plaatje, uit The Guilt of Janet Ames (VS, 1947). Geeft die kadrering je geen ongemakkelijk gevoel? Mij in ieder geval wel. Haar ogen zitten net onder, en links van het midden. Er is teveel ruimte om haar hoofd.
Vergelijk de positie van haar ogen nu eens met die van hem, in dit prachtige shot uit Ivan de verschrikkelijke (Sovjet-Unie, 1944). Dat ziet er toch veel beter uit? Ze zitten in het bovenste gedeelte, en het frame snijdt het hoofd af. Ziet Eisensteins kadrering er in mijn ogen beter uit omdat ze getraind zijn door westerse ideeën over de ‘regel van derden’, waarin het aandachtspunt van een shot op het bovenste kruispunt ligt van de lijnen die een beeld in negen gelijke vlakken verdelen? Deels wel. Maar ik denk dat er nog iets anders aan de hand is. Een afbeelding van een kweepeer heeft geen ogen, dus dan gaat het alleen maar om dat wij kijken. Zodra je ogen introduceert, drukt het beeld uit wat zij zien, in die ellips van ruimte voor en om hen heen.
Ogen in een beeld dwingen ons om naar hun visuele domein te kijken. Het beeld uit The Guilt of Janet lijkt aarzelend, of zelfs ongeïnteresseerd in wat zij ziet. Het is zwak kijken. In het geval van Ivan de verschrikkelijke zakt de camera naar beneden om de ogen van Ivan bovenin het beeld te plaatsen, om ons te laten zien wat er onder hen is, binnen hun bereik.
In dit laatste beeld uit het einde van Irma Vep (Frankrijk, 1996) van Olivier Assayas heeft hij op het beeld van het bedekte hoofd van actrice Maggie Cheung getekend, alsof haar blik een krachtveld is. Dat is het ook natuurlijk, en de compositie van beelden in film wordt door dat krachtveld gevormd.
