The Sympathizer

De geslaagde satire The Sympathizer probeert op speelse wijze de populaire Amerikaanse geschiedschrijving over de Vietnam-oorlog bij te draaien.

Er zijn weinig acteurs die de aandacht zo vanzelfsprekend naar zich toe trekken als Robert Downey Jr.. Een film of serie heeft daarom meer dan genoeg aan één portie van zijn screen presence, zou je denken, maar in de razend ambitieuze HBO-serie The Sympathizer speelt hij niet minder dan vier verschillende personages.

Voordat we terugkomen op het ‘waarom’ van die vele Downeys, eerst maar eens de kale feiten. Bijna vijftig jaar geleden is het inmiddels, dat Saigon in handen viel van de communisten en de Amerikanen zich vernederd moesten terugtrekken. De geschiedschrijving over de Vietnam-oorlog was sindsdien vooral een zaak voor Hollywood, waarbij we als film- en tv-kijkers toch vooral het vertekende Amerikaanse perspectief kregen voorgeschoteld.

The Sympathizer, gebaseerd op de gelijknamige Pulitzer Prize-winnende roman van Viet Thanh Nguyen en deels geregisseerd door grootmeester Park Chan-wook, maakt vrij snel duidelijk dat het een andere missie heeft. Niet voor niets begint de serie met een stellig titelkaartje: ‘Alle oorlogen worden twee keer uitgevochten. De eerste keer op het slagveld, de tweede keer in het geheugen. In Amerika wordt gesproken van “de Vietnamoorlog”, in Vietnam wordt juist gesproken van “de Amerika-oorlog”.’

Dubbelspion
Het klinkt alsof we ons moeten opmaken voor bloedserieuze bespiegelingen over de gevaren van verkeerde geschiedschrijving, maar The Sympathizer heeft andere plannen. Laat je bijvoorbeeld vooral niet foppen door de aanwezigheid van Downey: dit is toch echt vooral het verhaal van ‘The Captain’ (Hoa Xuande), een naamloze Vietnamese twintiger die perfect Engels spreekt en daardoor een waardevolle medewerker is van ‘The General’, de bevelhebber van de geheime dienst van het zuidelijke Vietnamese leger. Wat zijn bevelhebber echter niet weet, is dat The Captain in werkelijkheid actief is als dubbelspion voor de Noord-Vietnamese communisten.

Na de val van Saigon in de eerste aflevering, slaat The Captain noodgedwongen ‘op de vlucht’ naar de Verenigde Staten, net als alle anderen die de Amerikaanse militairen in de jaren daarvoor bijstonden. Niet omdat The Captain per se staat te springen om donuts en American football, maar vooral om de Vietnamese vluchtelingen ook daar nauwlettend in de gaten te blijven houden.

The Sympathizer volgt vooral de Vietnamese personages, de Amerikaanse inmenging blijft hier zowaar eens beperkt tot een minimum. En dat brengt ons bij Downey, Downey, Downey en Downey, samen de enige Amerikaanse rol(len) van betekenis. Of nu ja, van betekenis: Downey’s vier uiteenlopende rollen delen één belangrijk kenmerk, namelijk dat ze stuk voor stuk behoorlijk stereotiep zijn – een betweterige CIA-agent, een gladde senator, een groteske hoogleraar ‘Oosterse Studies’, een hooghartige filmmaker.

Die platte karakterisering en de ‘gemakzucht’ om dezelfde acteur te casten voor al die rollen, is meteen de voornaamste grap van The Symphatizer. Want die relatieve inwisselbaarheid was in talloze eerdere Amerikaanse producties over de Vietnam-oorlog andersom ook de norm.

Grotesk en kolderiek
Zo geeft het verrukkelijk vermakelijke The Sympathizer voortdurend een slinger aan de geschiedenis van de Vietnam-oorlog zoals Hollywood die ons jarenlang voorschotelde. Dat doet het eerder op een satirische, zwart-komische manier dan op een belerende, al loopt de serie ook bepaald niet weg voor een eerlijk, soms heftig beeld van de nasleep van een krankzinnige oorlog. Het schiet heen en weer van zwarte komedie naar vluchtelingendrama naar meta-satire over Hollywood, bijvoorbeeld als The Captain als adviseur de door Downey gespeelde regisseur ervan moet overtuigen de Vietnamese personages in zijn oorlogsfilm in vredesnaam óók wat tekst te geven.

Dat alles wordt knap bij elkaar gehouden door de relatief onbekende hoofdrolspeler Hoa Xuande, die eerder vooral gastrolletjes vertolkte in snel vergeten tv-series als Hungry Ghosts (2020) en de live-action animebewerking Cowboy Bebop (2021). Het maakt het extra knap dat Xuande zo goed overeind blijft, als iemand die het omvangrijke, soms ongrijpbare verhaal bij elkaar moet houden in vrijwel elke scène. En dan moet hij ook nog eens wedijveren met vier gekke Downeys, de één nog grotesker en kolderieker vormgegeven dan de ander.

The Sympathizer is vanaf 15 april 2024 te zien op HBO Max (VoD).