Cry Macho

Ook als het niet zijn laatste film blijkt, is Cry Macho alsnog de prachtige zwanenzang die het omvangrijke oeuvre van Clint Eastwood verdient. Het 91-jarige filmicoon neemt ontroerend afscheid van zijn masculiene persona.

Vijftig jaar na zijn regiedebuut Play Misty for Me (1971) speelt Clint Eastwood eindelijk ‘Misty’ voor zichzelf. Want met de zachtaardige neo-western Cry Macho zwaait de inmiddels 91 jaar oude acteur en regisseur voorzichtig zijn eigen macho-persona uit. Voor Eastwoods doen is dit misschien een kleine film, maar als afscheid van het imago dat hij de afgelopen vijftig jaar heeft gecultiveerd is het een groots en ontroerend gebaar.

Eastwood speelt Mike Milo, een gepensioneerde variant op de rodeorijder uit Bronco Billy (1980), die in 1978 een laatste trip down memory lane maakt. Het wordt ook een tocht langs vele bekende filmclichés – een gekidnapte jongen, een Mexicaans drugskartel, een romance met een vrouw in een saloon – maar dan steeds nét niet zoals we ze uit eerdere Eastwood-films kennen. Geweld, eer en wraak, fundamenten van zijn filmpersona, zijn hooguit als echo’s aanwezig in deze tedere beschouwing op ouderdom. Het doorgeven van wijsheid en ervaring komt ervoor in de plaats.

Foute mannen
Cry Macho ontpopt zich gaandeweg als liefdevolle en atypische buddy movie waarin Eastwood zichzelf als dieren- en mensenvriend opvoert. Een uitzonderlijk emotioneel moment voor westernfans: voor het eerst sinds Unforgiven (1992) hijst Eastwood zich in Cry Macho weer in het zadel. Juist de vele kleine momenten van verbintenis met mens en dier brengen leven en emotie in de film, die verder licht van plot is.

Ouderwetse geweldsuitbarstingen en andere typische westernconflicten blijven grotendeels achterwege. Wanneer Milo tijdens een illegaal hanengevecht in Mexico gevaar ruikt, verstopt hij zich gewoon achter een stapel kratjes totdat het weer geweken is. Als zich aan de horizon van een Mexicaanse weg een politiecontrole aandient, rijdt hij er met een grote bocht omheen. Slechts op één moment gaat hij noodgedwongen met iemand op de vuist, in een scène die benadrukt: een vos verliest wel zijn haren, maar niet zijn streken.

Om die streken is het natuurlijk ook te doen in Cry Macho, waarin Eastwood afstand neemt van de taaie vorm van mannelijkheid die het merendeel van zijn filmcarrière heeft gedefinieerd. “Geloof mij nou maar,” geeft Milo mee aan zijn jonge Mexicaanse kompaan Rafo, “dat macho-gedoe wordt overschat.”

Eastwood zet een punt achter de geharde en vaak ook foute mannen die hem een filmster maakten. Kijk naar de vrouwenparanoia in Play Misty for Me, de emotionele manipulatie in The Beguiled (Don Siegel, 1971) of de gratuite verkrachting in High Plains Drifter (1973) en je ziet Eastwood als ultieme belichaming van toxische mannelijkheid. Je zou zelfs kunnen stellen dat al zijn filmrollen, van ‘Dirty’ Harry Callahan tot aan Korea-veteraan Walt Kowalski uit Gran Torino (2008), versies zijn van dit tough guy-cliché.

Cry Macho is dan te zien als de nieuwste uiting van een doorlopend proces waarin Eastwood in films als Unforgiven, Gran Torino en The Mule (2018) juist de man achter die mythe ontleedt. Want niemand lijkt zo kritisch naar zijn imago te kijken als Eastwood zelf.

Heldenverhaal
Het is de afgelopen decennia steeds makkelijker geworden om Eastwood weg te wuiven als chagrijnige, conservatieve man – een old man yelling at clouds, of tegen Obama via een lege stoel – die steeds weer hetzelfde trucje opvoert in films over patriottisme, heldendom en de afnemende autoriteit van de witte man. Maar dat gaat voorbij aan de nuance waarmee ondergewaardeerde films als Sully (2016), The 15:17 to Paris (2018) en Richard Jewell (2019) die thema’s behandelen. Eastwood is inderdaad een conservatieve denker, maar in zijn kritische films overstijgt hij zijn eigen politieke oriëntatie en schetst hij gecompliceerde clashes tussen het individu en het systeem.

Sully is daar misschien het mooiste voorbeeld van. De film gaat over een piloot (Tom Hanks) die als hij een noodlanding op de rivier Hudson maakt eerst als een held wordt gezien, maar een dag later wordt aangeklaagd door verzekeringsmaatschappijen die zijn reddingsactie in twijfel trekken. Of kijk naar Flags of our Fathers (2006), waarin eenvoudige Amerikaanse WOII-soldaten door de pr-mangel van de Amerikaanse oorlogsmachine worden gehaald en in de media worden opgevoerd als de echte helden.

Eastwood brak door in westernserie Rawhide (1959-1965) als Rowdy Yates, een zuivere cowboyheld onder een witte hoed. Tegenwoordig maakt hij films waarin dit door Amerika geromantiseerde beeld van de held überhaupt niet mag bestaan. Als er dan toch een echte, authentieke held opstaat – een kapitein Sully, een Richard Jewell, of de militairen die een terroristische aanslag in een Thalys tegenhouden – dan laat Eastwood aan de hand van de manische reacties van burgers, politici en de media zien dat het heldenverhaal waar Amerika zo zwaar op leunt van geen kant klopt.

Houterig lichaam
Zulke macroverhalen laat Cry Macho gemakshalve achterwege. Dit is een uitgeklede, haast elementaire Eastwood. Terug naar de kern: een man in het landschap, een hoed op het hoofd en de blik op oneindig. Het is geen verhaal over de man versus het systeem, maar over de worsteling tussen de mens en het onvermijdelijke verstrijken van de tijd. Eastwood op zijn intiemst, maar ook op zijn meest metafysisch dus. Met in de schijnwerpers het houterige, schokkende lichaam van Eastwood, dat de geheimen van al zijn eerdere filmervaring in zich draagt.

Een bijzonder aspect van Cry Macho is de opbloeiende romance tussen Milo en de Mexicaanse herbergeigenares Marta (Natalia Traven). Ook hier stelt Eastwood zich opvallend teder en toegankelijk op. De intieme band tussen het onwaarschijnlijke stel, twee loners in een grote en onverschillige wereld, doet denken aan de beknopte relatie tussen Eastwood en Meryl Streep in The Bridges of Madison County (1995). Op een prachtige manier erkent deze film het flinke leeftijdsverschil tussen de Amerikaanse cowboy en de Mexicaanse barvrouw. De emotionele climax van de film is het moment waarop hun handen elkaar vinden op de bar. Meer is niet nodig om voor te stellen hoeveel dieper dit gebaar echt reikt.

Zwanenzang
De lichtheid waarmee Eastwood al deze zware thema’s aanvliegt levert een paar van de mooiste beelden op uit zijn carrière, zoals het silhouet van Eastwood tegen een felgekleurde zonsondergang. Tegelijkertijd kent Cry Macho ook een paar van Eastwoods meest klungelige shots. Eastwood blijft een behendige, praktische en fanatieke filmer van het oude stempel; een bruikbaar shot heeft geen reshoots nodig. Dus ja, Cry Macho is bij vlagen onevenwichtig, soms zelfs een beetje rommelig en onhandig, maar films met zoveel persoonlijkheid en eigenzinnigheid halen nog maar zelden de mainstream filmtheaters.

Het einde-van-een-tijdperk-gevoel dat heerst in Cry Macho klinkt dan ook door in het hedendaagse filmlandschap waar Eastwood de laatste der Mohikanen lijkt te zijn. Want hoeveel filmmakers komen nog weg met deze bijzondere mix van star power, mainstream appeal en auteur-achtige neigingen? Hij heeft zijn unieke sensibiliteit in een rijk en veelzijdig oeuvre gestoken waarin epische oorlogsfilms, intieme drama’s en suspensevolle thrillers elkaar succesvol afwisselen. Hij is een van de bekendste Amerikaanse filmpersoonlijkheden, die nooit is gegaan voor compromis of middenweg.

Zijn werk en zijn leven verdienen dan ook deze vorm van (zelf)mythologisering. Sleutelen aan zijn imago is tenslotte de business waarmee hij groot is geworden. En nu bouwt hij dat imago stapsgewijs af, vakkundig, beheerst en zorgvuldig. Met liefde voor zichzelf en voor zijn publiek, dat samen met hem oud is geworden. Een mooiere zwanenzang op het zilveren scherm kun je bijna niet wensen.