Flags of Our Fathers
Wat doden werkelijk inhoudt
Hoe beroerd is onze historische kennis? Aan filmmakers ligt het niet want we tellen deze maand drie historische films.
Clint Eastwood haalt een intellectuele tour de force uit met Flags of Our Fathers. De film is heroïsch en anti-heroïsch. Nauwkeuriger gezegd: Eastwood zuivert het woord oorlogsheld van patriottisch misbruik.
Eerst het verhaal. De film opent met de legendarische slag tussen Amerikanen en Japanners om Iwo Jima in 1945. Om het eilandje in de Grote Oceaan, dat van strategisch belang was, werd ruim vijf weken gevochten. Het aantal doden was verbijsterend: er sneuvelden bijna 7.000 Amerikanen en 22.000 Japanners. Flags of Our Fathers toont de gruwelijkheden op een manier die we ze sinds Saving Private Ryan niet meer hebben gezien. De beelden van uitpuilende darmen, afgerukte hoofden, doorzeefde lichamen en ijselijke doodskreten overstijgen de bekende Hollywood-geweldsporno. Ze verschaffen geen heimelijk genot, maar dwingen tot wegkijken. Het is nodig voor de boodschap van de film.
Het gaat in Flags of Our Fathers niet over de overwinning op Iwo Jima, maar over het misbruik ervan. Uitgangspunt is de beroemde foto van Joe Rosenthal, waarop zes Amerikaanse soldaten de vlag hijsen op een bergtop op Iwo Jima. De film vertelt het verhaal achter die foto, die na vijf dagen vechten werd gemaakt, waarna er op het eiland nog wekenlang werd doorgevochten. Daarbij kwamen drie van de zes vlaghijsende soldaten om het leven. De andere drie werden naar Amerika overgevlogen en ingezet in een patriottische geldinzamelingscampagne voor de oorlog. Ze werden op toernee langs steden gestuurd en op een golf van gemanipuleerd patriottisch enthousiasme als filmsterren toegejuicht.
Één van de soldaten raakt erdoor in gewetensconflict. Hij voelt zich geen held, maar onderdeel van een showbusiness-circus. Dat gewiekste leger-marketeers en politici de woorden ‘held’ en ‘overwinning’ in de mond nemen alsof ze het over een sportwedstrijd hebben, doet de getraumatiseerde soldaat walgen. Uiteindelijk gaat hij ten onder aan die weerzin en walging. Letterlijk, want hij sterft als alcoholist. En dat is niet verzonnen, want deze soldaat stierf in werkelijkheid in 1955 op 32-jarige leeftijd aan verwaarlozing en alcoholisme.
Het is onmogelijk om bij Flags of Our Fathers, dat gebaseerd is op het gelijknamige boek van James Bradley over de oorlogservaringen van zijn vader – een van de drie vlaghijsers – niet aan de oorlog in Irak te denken. Ook Bush liggen de woorden ‘held’ en ‘overwinning’ op de lippen bestorven. En ook bij deze oorlog bleef de gruwelijkheid lang verborgen achter verhalen over ‘slimme bommen’ en het superieure Amerikaanse leger. De patriottische golf die na 9/11 door Amerika raasde, verschilt niet van die na de slag om Iwo Jima. Met de scenaristen William Broyles, de schrijver van Jarhead, en Paul Haggis, de schrijver/regisseur van Oscar-winnaar Crash, laat regisseur Clint Eastwood de kijker zelf actuele conclusies trekken. De film is geen aanval op militair heldendom, maar op misbruik ervan door populistische politici.
Het is ongelofelijk dat Clint Eastwood op 76-jarige leeftijd met zo’n belangrijke film komt. Hoe ouder, hoe wijzer. Flags of Our Fathers doet voor de oorlogsfilm wat zijn Unforgiven voor de western deed: het laat zien wat het gewelddadig doden van mensen werkelijk inhoudt. Dat Eastwood niet gemakzuchtig aanhaakt bij de anti-Irak-oorlogbeweging, maar zijn eigen agenda volgt, blijkt uit de tweede film die hij over de slag op Iwo Jima maakt. Letters from Iwo Jima is bijna klaar en kijkt naar de slag vanuit het perspectief van de Japanse soldaten, die er massaal sneuvelden. Alleen al het feit dat Eastwood zich in de motieven van de vijand verdiept, bewijst zijn afkeer van blind patriottisme. Elke politicus moet verplicht naar Flags of Our Fathers worden gestuurd.
Deze recensie verscheen oorspronkelijk als onderdeel van het artikel ‘Verplichte kost voor politici’.
