Xavier Dolan over Laurence Anyways

Bijna twee en een half uur duurt ‘ie en toch wil ik die film zo snel mogelijk nog een keer zien. De jonge Canadees Xavier Dolan is na het iets mindere Les amours imaginaires helemaal terug met Laurence Anyways.

Xavier Dolan is snel groot geworden. Na z’n debuut J’ai tué ma mère in 2009 wilde het toen twintigjarige succesnummer – na vertoning in Cannes volgde een staande ovatie van acht minuten – in interviews nog wel eens arrogant uit z’n slof schieten, maar tegenwoordig hoeft hij minder van zich af te bijten.

Lef heeft ‘ie gelukkig nog genoeg want de boy wonder toverde het flamboyante 160 minuten tellende Laurence Anyways uit z’n hoge hoed. Over Laurence, een mooie jonge man die een vrouw wil worden en over Fred, de vrouw die dat moet accepteren. Zie je niet vaak in films, die geslachtstwijfel, terwijl die toch in het hart van de christelijke traditie verborgen zit. Want als God de twee geslachten naar zijn evenbeeld schiep, dan moet ie behoorlijk androgyn zijn geweest. Die kon dus ook al niet kiezen.

"Mijn films gaan allemaal over onbeantwoorde liefde. J’ai tué ma mère over de onmogelijke liefde tussen die boze tiener en zijn moeder. Les amours imaginaires over de liefde tussen twee vrienden en een mooie vreemdeling. En Laurence Anyways over de liefde tussen deze vrouw die intens van Laurence houdt en Laurence die van geslacht wil veranderen."

Sommige mensen klaagden dat ze de film overdreven gestileerd vonden. "Dat viel mij ook op en die kritiek verbaast me. Want ik heb het meeste snel vanaf de schouder gefilmd. Vaak waren het one-shot opnames die dan in de montage ingekort werden, geloof het of niet met deze lengte van 160 minuten. Ik heb niet extra belicht en niet gestileerd. Ik ben helemaal niet zo bezig met stijl als ik regisseer. Voor mij is filmmaken meer wiskunde. Dingen kloppend maken. Problemen oplossen."

U gaat toch niet beweren dat u niet op kleding let en… " …kleding laat zien wie je bent. Ik ken regisseurs die daar niet goed mee om kunnen gaan, dus laten ze de kleding maar zitten. Ik kan mij geen cinema voorstellen zonder aandacht voor de kleding. Maar dat is iets anders dan de stijlfetisj waar ik van word beschuldigd. Ok, in al mijn films zitten een soort, nou ja, musicalmomenten. Die zijn gestileerd. Maar die moet je zien als luchtbellen, als dingen tussen haakjes… ze zijn nodig, ze zijn de zuurstof, zeker in een film die zo lang duurt als Laurence. Het zijn de snoepjes."

Uw protagonist wil van sekse veranderen maar blijft de hele film ergens in het midden hangen. "Klopt. Mijn verhaal gaat niet over een absolute verandering. Zonder een operatie is de verandering voor veel transseksuelen niet radicaal. Of definitief. Je stem verandert eigenlijk nooit. Je haar valt pas na jaren van elektrolyse echt uit. De vorm van je lichaam blijft grotendeels hetzelfde. Mijn film gaat ook niet over de Braziliaanse transseksueel die op de catwalk in Milaan loopt terwijl niemand weet dat het een man is. Zo radicaal is het niet. Bij Laurence gaat het over de innerlijke verandering."

Niet de ideale transseksuele held. Hebt u stilgestaan bij wat transseksuelen van de film vinden? "Ja. En ik hoop dat ze het niet respectloos vinden wat ik doe. Want het transgenderthema was voor mij geen gimmick. Het was een aanleiding om te praten over wat binnen onze samenleving misschien wel het grootste verschil is tussen mensen."

… en binnen die relatie. "Dat is zeker ook een belangrijke kwestie. Vraag jezelf maar eens af wat je zou doen als je partner van geslacht wil veranderen. Als je echt van hem of haar houdt? Hoe vrij voel je je over seksualiteit? How far would you go? Dat klinkt als die tagline in Amerikaanse trailers… [met zware stem]… ‘how far would you go, this summer?‘"

Het personage van Fred, de vriendin van Laurence, zegt ergens dat onze generatie mentaal klaar is om met transseksualiteit om te gaan. Maar dat is duidelijk niet zo. "Nou ja, het is niet mijn generatie hè. Maar inderdaad, het klopt wat u zegt. Als Laurence in een scène ergens in de jaren negentig aan die journaliste vertelt dat hij denkt dat de samenleving twaalf jaar later minder krampachtig over transseksualiteit zal denken, dan weerspiegelt dat het optimisme uit die tijd. In de jaren negentig hebben we echte vooruitgang gezien. De val van de Berlijnse muur, de houding van mensen tegenover aids versoepelde, waardoor homoseksuelen minder doelwit van discriminatie werden. Laurence denkt dat hij in die context van vernieuwing en hoop past. Helaas is die vooruitgang in het denken er niet gekomen. Sinds 2000 hebben we alleen maar onvoorstelbaar veel shit over ons heen gekregen. Politiek, sociaal, we zijn achteruit aan het hollen, minder vrij geworden, conservatiever, banger. Denk je dat Laurence nu als transseksuele leraar door de gangen van die school zou kunnen lopen zonder beschimpt te worden? Zoals hij twaalf jaar geleden deed? Nee. Terwijl Laurence verreweg de meest normale persoon in de film is. Maar de samenleving probeert verschillen altijd naar de marge te drukken en zo te bevestigen wat het als normaal ziet."

U zegt vooral gefascineerd te zijn door onbeantwoorde liefde maar u lijkt ook gefascineerd door schoonheid en haar corrumperende werking. "De corrumperende werking van de liefde misschien, niet van schoonheid. Schoonheid is niet zo belangrijk. Ik herhaal mezelf maar ik ben niet geïnteresseerd in hip pour hip. Ook al denken sommigen daar anders over. Mensen denken misschien dat ik uren bezig ben om een shot aan te kleden maar dat is niet zo. Ik zoek niet naar schoonheid. In ieder geval niet bewust. Maar goed, dat zegt ook niet alles. Bill Cunningham, de street style-fotograaf van de New York Times zei ooit dat ‘he who seeks beauty, will find it.‘"