Sacha Polak over Zurich

Dat je voor het verleden niet kunt vluchten, dringt zich in Zurich steeds sterker aan het hoofdpersonage op, het acteerdebuut van singer-songwriter Wende Snijders. Sacha Polaks tweede lange speelfilm werd geselecteerd voor het filmfestival van Berlijn.

De publiciteitsmedewerker van Zurich biedt aan om op de baby te passen, maar Sacha Polak houdt haar dochter liever op schoot. Als ze dreigt te gaan huilen, schuift Polak achteloos een vinger in het mondje. Het is een hoopvol gezicht voor wie haar documentaire Nieuwe tieten (2013) zag, waarin Polak ons deelgenoot maakte van de beslissing om haar borsten preventief te laten verwijderen om het risico op kanker te verkleinen.

Voor haar nieuwe film Zurich nam ze vier maanden deel aan de Berlinale Residency: een programma voor succesvolle jonge filmmakers. "Wanneer komt de Filmkrant uit?", vraagt ze. "14 januari? Goed, dan kan het erin: Zurich is voor de Berlinale geselecteerd."

Hoofdpersoon Nina (Wende Snijders) gaat liftend door het leven. Zonder duidelijk doel, vooral reizend om niet bij haar verleden te hoeven stilstaan. Ze maakt dezelfde stroeve en hoekige indruk als Hemel (Hannah Hoekstra) in Polaks gelijknamige debuutfilm uit 2012. Polak onderzoekt de identiteit van haar personages samen met haar actrices: "Nina komt tot leven door samen te smelten met Wende. Ik ben het personage met Wende gaan exploreren om haar op een eerlijke manier te kunnen laten zien. Ook haar lelijke kanten."

Snijders is van huis uit zangeres – ze maakt in Zurich haar speelfilmdebuut. Ook Hoekstra speelde bij Polak haar eerste rol. Polak werkt graag samen met minder ervaren actrices: "Ik vind het prettig om met iemand te werken die zich volledig aan de rol committeert. Ik kan me voorstellen dat een ervaren actrice geen zin heeft om telkens haar hele hebben en houwen in de strijd te gooien. Die wil soms gewoon op techniek spelen."

Polaks hoofdpersonages zijn meestal vrouwen: "Ik vind vrouwen interessanter om films over te maken. Ik kan meer nuance aanbrengen, omdat ik ze beter begrijp. Met een mannelijke hoofdpersoon is het voor mij alsof je een film in een andere taal regisseert. Zo’n oorlogsfilm als The Hurt Locker van Kathryn Bigelow, dat vind ik heel knap. Dat zou ik nooit kunnen."

In het openingsshot van Zurich zien we een auto die van de weg in de plomp is geraakt. Nina staat ernaast. Op de weg zit een cheeta. Polak: "Het heeft iets absurdistisch, maar dat is het niet. Het geeft duiding aan Nina’s verwarring en suggereert hoe je de rest van de film kunt bekijken." Het werd een jachtluipaard vanwege zijn symbolische betekenis in dromen: een teken dat je doelmatiger moet handelen, dat je te kampen hebt met een gemis of dat je tevergeefs probeert je verleden achter je te laten. Als een olifant die betekenis had gehad, had ze dan daarvoor gekozen? "Waarschijnlijk wel. Het had dezelfde indruk gegeven, want het gaat om de surrealistische associatie: een wild beest tussen de Hollandse vlakten. Aan de andere kant, een cheeta is gevaarlijker. Het insinueert meer dreiging. Een olifant is knuffelbaarder."

Nina rouwt om haar overleden echtgenoot. Ze is ontdaan, omdat hij na zijn dood een dubbelleven bleek te leiden. Polak: "Mijn interesse ging uit naar wat er met je gebeurt als iemand die je dierbaar is onverwachts overlijdt. Misschien is het omdat ik zelf net moeder ben geworden. Wat doe je als je iemand zo plotseling verliest? En wat als je er vervolgens achter komt dat je door die persoon bedrogen bent? Wat is dan erger, het verlies of het bedrog?"

Om de juiste toon te vinden, benaderde Polak Zurich als een dansfilm. "Het kan één grote nachtmerrie zijn van iemand die even wil verdwijnen. Dat is de kleinste manier om het verhaal te vertellen en dat had ik nodig om er grip op te krijgen. Ik heb het benaderd als een dans waarmee het personage zich losmaakt van haar verleden. Nina zegt weinig en de film draait om beweging. Om hoe ze zich letterlijk beweegt — de loopjes hebben een uitgekiend ritme — maar ook om hoe ze langs de snelwegen reist. De hele film drijft op verplaatsing."