Petra Lataster-Czisch en Peter Lataster over De kinderen van juf Kiet

Nog niet eerder hadden Peter Lataster en de in het toenmalige Oost-Duitsland opgegroeide Petra Lataster-Czisch een film met jonge kinderen gemaakt. Na aangrijpende documentaires over de zware kanten van het leven, zoals Niet zonder jou (ouderdom), Jeroen Jeroen (autisme) en Wakker in een boze droom (borstkanker) is er nu bij wijze van contrast De kinderen van juf Kiet.

Een jaar op de Brabantse basisschool Het Palet, waar de kinderen in het migrantenklasje van juf Kiet Engels hun eerste Nederlandse woorden leren. Het is hartverwarmend en vaak humoristisch. Als we de Latasters spreken in hun woning in Amsterdam willen dan ook weten: was die lichtheid een welkome afwisseling?

Petra, resoluut: "Het was een cadeau!"

Peter: "Een lichter onderwerp, maar toch met een serieuze ondergrond, dat was ontzettend fijn. We wilden al lang iets met onderwijs doen. We dachten, onbescheiden gezegd, aan een hedendaagse Nederlandse variant op Être et avoir. En toen kwam dit ineens op ons pad."

Petra: "We waren op zoek naar een leerkracht die een ode waard is. Ik heb zelf een beslissende leraar gehad. Mijn moeder overleed toen ik nog een kind was. Ik kon het maar niet verwerken, ik was jarenlang in de rouw. Eén bepaalde leraar, Ludwig Teichert, heeft toen heel veel moeite voor mij gedaan. Die heeft mij in mijn verdriet begrepen en mij er doorheen gesleurd."

Peter: "Op de Vrije School in Amsterdam heb ik ook een leraar gehad die er bovenuit stak. Dat was de leraar wiskunde, die ook fotografie-opdrachten gaf. Dat heeft mij een extra zet in de richting van fotografie en film gegeven. Op je veertiende ben je zo’n ongerichte hansworst, en dan is er iemand die oprechte belangstelling voor je probeersels heeft."

Petra: "Op zoek naar zo’n leraar vonden wij juf Kiet. Dat ze een klasje voor migrantenkinderen had opgericht was toeval. Zo werd de ode aan de leraar verbonden met het migrantenthema. Die kinderen zijn zo ongelooflijk inventief, stoer, grappig, brutaal en leuk. Het was een en al plezier met hen en Kiet te filmen.
"Kinderen die soms getraumatiseerd zijn hebben een enorm houvast aan haar. Ze is ongelooflijk vrolijk en opgewekt. Ze heeft oneindig geduld, maar pakt kinderen ook behoorlijk streng aan. Kiets overtuiging dat ze de kinderen kan helpen een beter leven te krijgen vonden we zó optimistisch makend."

De aanpak is strikt observerend, we komen alleen heel terloops soms iets over de achtergrond te weten. Petra: "Onze belangrijkste artistieke beslissing was om het via de kinderen te vertellen. Aan hun ontwikkeling zie je of een leraar goed is. Daarom is de camera altijd op hun ooghoogte."

Peter: "Die observerende stijl is wel een punt van discussie geweest, maar we merkten al snel dat je de kinderen toch het liefst wil leren kennen zoals ze zich zelf aan je tonen. Iedere ingreep van buiten om iets over de kinderen uit te leggen heeft onmiddellijk iets paternalistisch.

"Je bent bij en met de kinderen, maakt mee hoe ze met elkaar omgaan, hoe ze zich ontwikkelen. Ze presenteren zich als het ware zelf, je gaat naar ze kijken als echte personen, niet als vertegenwoordigers van bijvoorbeeld de oorlog in Syrië."

De sociale interactie, het leren hoe je ruzies bijlegt, dat zal in een klas met Nederlandse kinderen niet veel anders gaan. Petra: "Het zijn mensen zoals jij en ik. We vonden Haya, het meisje dat als eerste in de film zit, fascinerend omdat ze bang en pittig tegelijk was. We hebben geen bewijs, maar het zou kunnen dat dat een gevolg van de oorlog is. Daarna kwam Leanne, heel klein, pienter en tot onze verbazing ook heel zelfbewust."

Peter: "Haya nam het advies van juf Kiet om Leanne een beetje te helpen al te letterlijk. Ze bemoeide zich met alles, en als Leanne ergens een hekel aan heeft dan is dat als mensen zeggen wat ze moet doen. Zo’n conflict is voor de film altijd goed. Spannend om te zien hoe Leanne zich ontwikkelt en hoe Haya leert om rekening te houden met anderen en een eigen sprong maakt."

Petra: "Een Nederlands kind dat voor het eerst naar school gaat, maakt dezelfde processen door. Het was vertederend om mee te maken hoe Leanne verliefd is op Branche, en hij laat het zich welgevallen."

Peter: "Ik hoop dat de film het gevoel oproept: die kinderen zijn hier, je moet ze niet als slachtoffer of probleem zien maar je moet wel heel serieus met ze omgaan. Het is belangrijk dat ze een goeie start krijgen voor de rest van hun schooltijd."

Petra: "Voor de rest van hun hele leven. Als jongens weigeren meisjes een hand te geven, dan oefent Kiet net zo lang met hen tot ze het normaal vinden."

Peter: "Mijn ontdekking was: er is voor die kinderen daar in de klas een leven dat voor hen ongelooflijk belangrijk is. Meer nog dan voor Nederlandse kinderen. Vanwege de rust en veiligheid die Kiet biedt. In de klas worden ze niet geconfronteerd met de trauma’s en ellende die binnen de familie leven, met wat hun ouders en grotere broers en zussen hebben meegemaakt."
"Ik had niet verwacht dat dat zo belangrijk zou zijn. Ook daarom hebben we besloten de ouders uit de film te laten en ons puur op de kinderen te concentreren."

Petra: "We hebben hun ouders wel gefilmd, maar zijn er halverwege mee gestopt. De kinderen dragen de film."

Peter: "Het zou de moeite waard zijn te zien hoe het ze over vijf jaar vergaat."

Misschien hoeven we zo lang niet te wachten op een vervolg. Aan het eind van het interview laten Petra en Peter zich ontvallen dat ze al aan de slag zijn met nog ongebruikte opnamen. Leanne en Branche keren daarin weer terug.