Paul Laverty over Tambien la lluvia
Columbus in Bolivia
Vaste Ken Loach-scenarist Paul Laverty schreef het scenario voor een bevlogen verhaal over de parallellen tussen de opstand tegen Columbus en de Boliviaanse wateroorlog in 2000.
Zeg Paul Laverty en je denkt automatisch: Ken Loach. De watervalvlugge, praatgrage, in 1957 in Calcutta geboren Schot schreef de scenario’s voor intense sociaal bewogen Loach-films als My Name Is Joe (1998), Bread and Roses (2000), The Wind That Shakes the Barley (2006) en recentelijk Route Irish (2010). Het is moeilijk te zeggen wie van de twee er maatschappelijk geëngageerder is. En, omdat hun carrières sinds midden jaren negentig zo met elkaar verknoopt zijn geraakt, ook wie nu eigenlijk het geheime wapen van wie is.
Tambien la lluvia is pas Laverty’s tweede scenario dat door een andere regisseur werd verfilmd. Het is de Spaanse Iciar Bollain (1967; bekend van onder meer Te doy mis ojos en als actrice in de laatste film die Loach zonder Laverty maakte: Land and Freedom uit 1995) die de regie op zich nam van een complex verhaal over de Spaanse verovering van Zuid-Amerika, de ‘wateroorlog’ in hedendaags Bolivia en de existentiële twijfel van een filmploeg die heden en verleden in elkaar ziet overlopen. De film ging afgelopen februari op het Filmfestival Berlijn in première.
De film is opgedragen aan de vorig jaar overleden Amerikaanse historicus en activist Howard Zinn, bekend van A People’s History of the United States. Waarom? "Howard Zinn is de grote inspirator van het project. Ik heb hem leren kennen nadat hij Bread and Roses had gezien. Hij vroeg me om een film te maken van het eerste hoofdstuk van zijn boek, over de ontdekking en kolonisatie van Amerika door Columbus. Maar het is altijd lastig om een oud verhaal tot leven te wekken zonder een hedendaags perspectief. Daarom ontwikkelde ik het verhaal over een filmploeg die een film aan het maken is over de opstand van de Taino-indianen tegen Columbus en ontdekt dat de manier waarop zij de lokale bevolking behandelen eigenlijk niet zo anders is dan in de vijftiende eeuw."
Maar uw film heeft nog een derde laag: de wateroorlog in Bolivia, die ontstond toen in 2000 de Boliviaanse stad Cochabamba een buitenlands bedrijf toestemming gaf om het drinkwater te privatiseren. "Cochabamba kampt met extreme droogte en watertekorten. Privatisering zou de prijzen voor drinkwater met 30 procent of meer doen stijgen, waardoor water, een eerste levensbehoefte, onbetaalbaar werd voor de armste bewoners. Dit alles speelde toen wij in Bolivia waren voor research en het was te goed om te laten lopen. De parallellen waren te groot. Eerst kwamen de buitenlanders voor het Boliviaanse goud, en nu voor het Boliviaanse water. En ditmaal onder toeziend oog van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds. Maar de bevolking won. Arme mensen met stokken en stenen die een beslissing ongedaan maakten die werd afgedwongen door een overheid die het leger achter zich had. Dat is een overwinning."
Een centraal conflict in de film gaat over de vraag in hoeverre je iets gruwelijks wat je voorouders is aangedaan na kunt spelen, kunt fictionaliseren. Hoe was het voor de lokale acteurs en figuranten om die recente geschiedenis na te spelen? "Veel van de mensen die in de wateroorlog hadden gevochten, werkten nu mee aan de film. We moesten ze uitleggen dat ze nu niet echt hoefden te vechten. De herinnering was te sterk, het was te echt. Wat betreft de scène waarin de indianenvrouwen hun kinderen moeten verdrinken, daarin gaat het om hoe je iets kunt verbeelden wat je je niet kunt voorstellen. Een cruciale vraag voor filmmakers lijkt me."
Hoe kun je dat dan doen? "Een film is geen betoog, maar een verhaal dat dat betoog hooguit onderzoekt of dramatiseert. Dus ik weet het niet. Alle personages bevatten een deel van het conflict en een deel van het antwoord. Producent Costa is pragmatisch en opportunistisch. Hij moet de film erdoorheen slepen. Aanvankelijk kan het hem niet schelen wat er op straat gebeurt, laat staan wat er 500 jaar geleden voor onrecht aan de hand was. Filmregisseur Sebastian is een idealist. Maar ook idealisten kunnen vleugellam zijn, of verblind door hun idealisme. Voor mij is verhalen vertellen over onrechtvaardigheid het enige wat ik kan. "
