Frédéric Tellier over L’Abbé Pierre

Het leven van de Franse activist en politicus Henri Grouès biedt een moreel kompas in tijden van toenemende armoede, aldus regisseur Frédéric Tellier. “Het gaat niet goed in de wereld. En daardoor greep ik terug op een figuur als Abbé Pierre.”

Wellicht doet de naam Henri Grouès (1912-2007) in Nederland weinig belletjes rinkelen, maar in Frankrijk wordt hij gezien als een Heilige van de moderne wereld. ‘Abbé Pierre’ was de populaire roepnaam voor de politicus en activist, een katholiek die tijdens de Tweede Wereldoorlog als onderdeel van het Franse verzet Joodse burgers de Zwitserse grens over hielp.

Kort na de Tweede Wereldoorlog richtte Grouès zich tot andere hulpbehoevenden. In een tijd dat de welvaart van Frankrijk steeg, nam hij het op voor landgenoten zonder dak boven hun hoofd. Als boegbeeld van de Emmaus-beweging was het zijn politieke missie om armoede en dakloosheid uit te bannen. Hij zorgde voor werkvoorzieningen en huisvesting en riep burgerlijk Frankrijk op om te doneren aan dit goede doel. Ook de kringloopwinkels en woonwerkgroepen die in Nederland nog steeds onder de naam Emmaus opereren zijn een directe uitloper van de tomeloze inzet van Grouès en zijn team.

Wie om zich heen kijkt in elke metropool ter wereld ziet dat dit gevecht bij lange na niet gewonnen is. Dakloosheid neemt bijna overal toe en de kloof tussen arm en rijk wordt alleen maar groter. Dat maakt een biografiefilm over Grouès extra actueel en pijnlijk.

L’Abbé Pierre is een aardige terugblik op het veelzijdige leven van de socialistische politicus én een emotioneel appèl om het stokje van hem over te nemen. Ja, Frédéric Telliers film is ook behoorlijk cliché en misschien een tikje te sentimenteel, maar hij straalt wel een sterke empathie uit voor de stribbelingen van Grouès en de erbarmelijke situaties van onze thuisloze medemensen. Het is een film over een politicus die de moed heeft om voor zijn principes en idealen te vechten, iets om ook nu bij stil te staan.

Dat komt mede door het overtuigende spel van Benjamin Lavernhe die Abbé Pierre gedurende zijn hele volwassen leven vertolkt. Hij belichaamt zijn empathie, pijn, twijfels en verdriet, en voorziet het ruim zes decennia bestrijkende narratief van een emotionele kern. De regie van Tellier is daarentegen hooguit verdienstelijk te noemen. Hij voorziet het verhaal van het nodige emotionele gewicht, maar boort geen diepere lagen aan in deze vrij functionele biopic. Tijdens de afgelopen editie van Cannes, waar de film draaide in de officiële selectie maar buiten competitie, reflecteerde de regisseur op een dakterras aan de luxueuze strandboulevard op de blijvende urgentie van zijn onderwerp.

In Frankrijk is Abbé Pierre zowat een superster; daarbuiten is hij minder bekend. Hoe ziet u uw verantwoordelijkheid om zowel het icoon van de armoedebestrijding te portretteren als de man achter dat icoon? “Waar ik vooral geïnteresseerd in was toen ik aan dit project begon, was wat voor een universeel personage hij eigenlijk is. Natuurlijk zijn er bepaalde aspecten van hem die in Frankrijk anders worden geïnterpreteerd – hij is onderdeel van ons politieke bewustzijn – maar zijn lotsbestemming leidt tot een universeel toegankelijk verhaal. Toen ik begon na te denken over deze film kende ik Abbé Pierre ook nog niet zo goed. Door bijna drie jaar research en archiefwerk ontstond het beeld van de man die je in de film ziet, de man die hij misschien echt was. Zijn levensverhaal heeft iets episch en in alles wat hij meemaakte werd hij gedreven door de hoop die hij met zich meedroeg.”

Het is een historisch verhaal, maar het einde van de film zinspeelt op een actuele context: de groeiende dakloosheid en armoedekloof. Hoe belangrijk was het voor u om zijn leven te verbinden aan ons heden? “Als boze burger zie ik hoe de problemen zich tegenwoordig opstapelen. Het gaat niet goed in de wereld. En daardoor greep ik terug op een figuur als Abbé Pierre.”

Het voelt tragisch dat hij zijn hele leven vocht tegen armoede en dakloosheid, maar het probleem alleen maar lijkt te intensiveren. Abbé Pierre schudde mensen wakker met zijn bevlogen retoriek. Zijn we als samenleving nu weer weg aan het dommelen in een bed van onverschilligheid? “Uw vraag is eigenlijk: is deze film slechts het begin van het verhaal? Mijn antwoord daarop is: ja en nee. Er zijn nog steeds mensen die zich inzetten zoals Abbé Pierre dat deed. En misschien is dat een verloren strijd, maar dan nog is het beter dan helemaal niets te doen. Ik ben het met u eens dat de situatie vandaag de dag echt erbarmelijk is. Maar stel je een wereld voor zonder dat Abbé Pierre er geweest was, hoeveel slechter zou die er dan uitzien? ”

Ook uw eerdere film Goliath (2022) ging over activisten en mensen die strijden tegen onrecht. Eigenlijk vechten de hoofdpersonages in al uw films tegen het systeem. “Waar denkt u dat die boze burger vandaan komt, waar ik het eerder over had?”

Is dat ook uw motivatie om films te maken? “Er zit een zin in deze film die ik heel mooi vind. Abbé Pierre wordt geïnterviewd door een journalist die hem wat speldenprikjes uitdeelt. Hij vraag iets als: ‘Wat wilt u dat mensen over u zeggen? Dat u een activist bent?’ Daarop antwoordt Abbé Pierre, prachtig gespeeld door Benjamin: ‘Ook dat, maar vergeet niet dat ik een broeder ben van de armen.’ Anders gezegd: hij streed voor vrede. En dat is een thema dat steeds terugkomt in mijn films.”

U noemt het spel van Benjamin Lavernhe. Het is verleidelijk om vooral een icoon van Abbé Pierre te maken, maar u probeert ook de man daarachter te onderzoeken. “Ik was niet op zoek naar zijn perfectie, dus ik moest voorbij het icoon. Hoe ik dat deed was eigenlijk heel simpel. Ik vroeg me gewoon af: lijk ik op hem? Deel ik zijn twijfels en onzekerheden? Voelde hij zich alleen? Welke problemen had hij? Dat soort vragen vormden de basis van het filmpersonage dat we van hem hebben gemaakt.”