Frauke Finsterwalder over Sisi & ich

Na Marie Kreutzers Corsage opnieuw een kostuumdrama over keizerin Elisabeth van Oostenrijk en Hongarije. Frauke Finster­walders film duikt in haar tumultu­euze relatie met gravin Irma en het grijze gebied tussen romance, seks en vriendschap. “Mijn Sisi is rebels en breekt met de historische formaliteiten.”

“Dit is geen traditionele biografiefilm”, benadrukt Frauke Finsterwalder meerdere keren tijdens ons interview over haar nieuwe speelfilm Sisi & ich. Ja, de film gaat over Elisabeth in Beieren (1837-1898), keizerin van Oostenrijk en koningin van Hongarije. En ja, er is uitgebreid historisch onderzoek naar haar leven gedaan. Maar voorop stond altijd het idee om een film te maken die keizerin Sisi in een ander daglicht zet.

Vergeet dus de majestueuze vertolking door Romy Schneider uit 1965. Finsterwalder ging juist voor een uitvergrote vorm van anachronisme: het moderne kostuumdesign en de knallende soundtrack (met onder andere Portishead en Le Tigre) zetten Sisi hier neer als een feministisch pop-punkicoon avant la lettre. Denk aan Nico, maar dan aan het Oostenrijks-Hongaarse hof.

Vreemde vriendschap
Finsterwalder noemt het bevrijdend om met die ahistorische inspiratiebronnen te werken. “Ik dwong mijn kostuumontwerpers en setdesigners niet om in de geschiedenisboeken over Sisi te duiken. Ik moedigde ze juist aan om naar andere musea te gaan en zich door andere tijdsvakken te laten inspireren.” Zo slopen de jaren zestig en zeventig binnen in een film die speelt in de late negentiende eeuw.

Finsterwalder verbood acteurs Susanne Wolff en Sandra Hüller om naar het Sisi-museum in Oostenrijk te gaan. “Op de schilderijen daar zouden ze te veel statige poses zien. Mijn Sisi is rebels en breekt ook via haar lichaamstaal met de historische formaliteiten.”

Wolff speelt Sisi als een enigmatische en charismatische opstandeling. Haar Sisi is een vrouw die je kan overladen met aandacht en belangstelling, om je vervolgens keihard te laten vallen. Gravin Irma (Hüller) moet door dat fijnmazige web van sociale codes navigeren, want als rechterhand van Sisi raakt ze langzaamaan geobsedeerd door – en misschien zelfs verliefd op – de keizerin.

“De film drijft op die ambiguïteit in hun relatie”, zegt Finsterwalder. “Wat voelt Sisi voor Irma en voor de andere vrouwen en mannen in haar leven? Is het seksueel, romantisch, rebels? Of is het haar vorm van vriendschap? Uiteindelijk vind ik dat laatste het meest interessant: welke complexe en vreemde vormen kan vriendschap aannemen en waar staat die vriendschap voor?”

Daarnaast is het een film over verantwoordelijkheid, verplichting en autonomie. Welke verplichtingen heeft Sisi naar het hof en naar het Oostenrijks-Hongaarse volk? Welke rollen moet ze zich aanmeten als keizerin? En welke sociale codes en uiterlijke kenmerken komen daarbij kijken? Net als Marie Kreutzers recente Sisi-film Corsage (2022) werpt ook deze film een kritische blik op de lichamelijke autonomie van Sisi, die bekendstond om eetstoornissen. In die zin is de timing van Sisi & ich wat ongelukkig, want Kreutzers Corsage was er eerder — en is in elk opzicht net iets beter.

Finsterwalder was natuurlijk enigszins ontzet over de haast gelijktijdige uitbreng van Corsage en Sisi & ich, maar hoopt bovenal dat de twee soortgelijke films elkaar kunnen versterken en samen iets groters zeggen over de manier waarop we vandaag de dag kijken naar de geschiedenis.

Bevrijding
“Ik denk dat vrouwelijke regisseurs nu meer kans krijgen om gaten uit de geschiedenis te vullen met hun eigen verhalen”, zegt ze over het verband tussen de twee films. “De historische bronnen over Sisi zijn veelal geschreven vanuit een mannelijk perspectief. Ze focussen op haar depressie, mentale stoornissen en moeilijke persoonlijkheid. Dat veroordelende beeld vermijd ik juist. Ik vind dat je je eigen verhalen in het verleden moet kunnen vinden. Het is niet zo dat ik de geschiedenis per se herschrijf, maar ik zie wat er al gedaan is en probeer me daarin een zekere vrijheid aan te meten. In die zin gaat deze film niet alleen over de bevrijding van Sisi, maar ook over die van van mij als maker, want dit is een type project dat me jaren geleden niet toevertrouwd zou worden.”