Cannes 2021, blog 3

Christelijke sextase

Benedetta

De Filmkrant doet verslag van het 74e filmfestival van Cannes, dat gisteren in het teken stond van Paul Verhoevens langverwachte erotische nonnenfilm Benedetta.

In 2019 sierde posters van Paul Verhoevens langverwachte erotische nonnenfilm het festivalgebied van Cannes: een vrouw gehuld in een witte habijt, met een kant van het gewaad zo weggevouwen dat één van haar tepels bijna volledig ontbloot wordt. Het voelde als een belofte en een waarschuwing; zet je schrap, de nieuwe Verhoeven komt eraan.

Nu is die belofte eindelijk ingelost, met de première van Benedetta in de hoofdcompetitie van Cannes. Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: dit is een van de mindere films van de Nederlandse regisseur van onder ander Elle, Basic Instinct en Turks fruit. Benedetta is net te oppervlakkig, te one note, om zo te verrassen en verbazen als Verhoevens meer gelaagde films. Toch zitten er genoeg interessante elementen in de vermakelijke en bij vlagen gewaagde film.

Verhoeven en coscenarist David Birke bewerkten Judith C. Browns boek Immodest Acts: The Life of a Lesbian Nun in Renaissance Italy, een baanbrekende studie naar de echt bestaande non Benedetta Carlini. Die wist het ondanks een lesbische affaire tot heilige te schoppen in het Italiaanse Pescia van de zeventiende eeuw. Genoeg stof voor Verhoeven om een erotisch film te maken die even schatplichtig is aan de Italiaanse nunsploitation-films uit de jaren zeventig en tachtig, als aan de rijke geschiedenis van het christendom, waar Verhoeven een groot deel van zijn leven aan heeft gewijd. De regisseur weet zelfs een paar gedachtesprongen uit Jezus van Nazareth, zijn boek over de profeet als mens in plaats van als religieus symbool, in de film te verwerken. Wie die intellectuele overpeinzingen over de kerk liever aan zich voorbij laat gaan, hoeft zich overigens geen zorgen te maken: Benedetta geeft zich op aanstekelijke wijze over aan seks en naakt. De film draait volledig om het grijze gebied tussen religieuze extase en seksuele vervoering.

De van oorsprong Belgische actrice Virginie Efira (Elle, Sibyl) speelt de doortrapte non die religieuze mirakels in scène zet om hoger in de pikorde van haar klooster te komen. De macht die ze verwerft gebruikt ze om privémomenten te creëren met de guitige Bartolomea (Daphne Patakia), die nieuwe seksuele gevoelens in Benedetta losmaakt. We zijn al op over de helft van de film als Benedetta het tot abdis schopt en in haar privévertrek samen met Bartolomea haar eerste orgasme bereikt. Het is een kantelpunt in de film. Daarvoor speelt Benedetta vooral met seksueel geladen visioenen van slangen, agressieve mannen en een verlossende Jezus als vrouw. Daarna begint een Machiavelliaans machtsspel tussen Benedetta’s klooster en de kerkelijke gemeenschap om haar heen.

Verhoeven, die eerder al in de vleselijkheid van de middeleeuwen dook met Flesh + Blood (1985), verbeeldt de zeventiende eeuw als tijd van schaamteloosheid en vrijpostigheid. Mensen ruften er op los; een zwangere vrouw in de Florentijnse adel demonstreert met trots dat haar borsten melk produceren. En toch voelt het geheel niet vies, rauw of doorleefd genoeg. Er is nota bene een scène waarin een fallisch Mariabeeldje op onvergetelijke wijze wordt gebruikt, en toch voelt het allemaal net te clean, te gepolijst, te kuis. Hetzelfde geldt dus ook voor het script dat net niet diep genoeg ingaat op de dynamiek tussen pijn, seksuele bevrijding en religieuze extase — de onheilige drie-eenheid waar Benedetta wel constant mee speelt. Als transgressieve Verhoeven in de geest van Elle schiet Benedetta uiteindelijk tekort, wat niet wegneemt dat het een vermakelijk film is over geiligheid en geloof.