Benedetta

Religieuze overgave en seksuele extase komen samen in de gedurfde nonnenerotiek van Benedetta. Na Elle laat Paul Verhoeven opnieuw zien dat hij het nog in zich heeft: gelaagde vertellingen met gedurfde beelden combineren.

Misschien zijn er net iets te veel rauwe randjes om het tot de top van zijn indrukwekkende en veelzijdige oeuvre te rekenen, maar een onvervalste Paul Verhoeven, dat is Benedetta wél. De gelaagde, erotische thriller plaats de seksuele verlangens van twee nonnen tegen de achtergrond van een religieus-politiek schermspel in zeventiende-eeuws Italië.

Het had zomaar een hersenspinsel van Verhoeven zelf kunnen zijn, maar de Nederlandse regisseur blijft er in interviews op hameren dat het samen met David Birke geschreven scenario gebaseerd is op een waargebeurd verhaal van een Italiaanse non die terechtstond voor haar homoseksualiteit. Een gebeurtenis die historicus Judith C. Brown in de jaren zeventig toevallig ontdekte tijdens research in archieven in Florence. In geuren en kleuren behandelden de notulen van de rechtszaak de seksuele handelingen tussen de nonnen Benedetta en Bartolomea – een uitgelezen kans voor Birke en Verhoeven om het nunsploitation-genre uit de jaren zeventig en tachtig af te stoffen en nieuw leven in te blazen.

Meer Verhoeven dan dit wordt het niet: eindelijk komt zijn jarenlange obsessie met het christendom samen met zijn affiniteit voor subversieve verhalen over verdrongen en vervolgens opborrelende seksualiteit. Net als in Elle (2016), Basic Instinct (1992) en Showgirls (1995) botsen die seksuele uitingen op de maatschappelijke hiërarchie. Verhoeven toont hier nadrukkelijk hoe het patriarchaat, in de vorm van het kerkelijke bestuur, de vrouw haar seksuele autonomie probeert te ontnemen. Tegelijkertijd laat Benedetta op slinkse manieren zien hoe grote en kleine rebelse handelingen diezelfde machtsstructuren in verwarring kunnen brengen of zelfs omverwerpen. Het meest onvergetelijke voorbeeld daarvan is Benedetta’s tot dildo omgetoverde Maria-beeldje – religieuze overgave en seksuele extase verpakt in één handzaam fetisjobject.

De rest van de film blijft spelen met die dans tussen seks en religie. Zo lijken de visioenen van Benedetta eerder op erotische dromen over de verlosser dan op gnostische openbaringen. De wonderen die Benedetta doet zouden net zo goed in scène kunnen zijn gezet voor meer aanzien en vrijheid binnen haar vrouwenklooster. Dat deze film, die net als Elle draait om een berekenend plannen beramende vrouw, zo goed werkt komt deels door het spel van Virginie Efira, een fantastische Belgische actrice die het enigma Benedetta altijd in stand weet te houden. Zelfs als het scenario uit de bocht dreigt te vliegen houdt Efira het geheel bij elkaar: je weet dat ze een charlatan is en toch wil je haar blijven geloven. Een betere film over seks en het christendom valt bijna niet te verzinnen.