Op ooghoogte #48
Edinburgh

Last Men in Aleppo
Mark Cousins (The Story of Film, I Am Belfast, Atomic) schrijft voor de Filmkrant over film- en beeldassociaties. Deze maand over het Edinburgh International Film Festival, waarvan hij in 1996-1997 directeur was.
Ik ben net terug van het 71ste Edinburgh International Film Festival, het langst aaneengesloten plaatsvindende culturele evenement in de wereld. Die tijdsduur vertelt ons iets over filmcultuur sinds de Tweede Wereldoorlog. Opgericht in 1947, dateert het festival uit een tijd toen de wonden van WO II nog vers waren. In die tijd vertoonde het alleen documentaires. Fictie leek misschien te triviaal in een tijd die draaide om nationale en Europese wederopbouw.
Het EIFF van de jaren vijftig was een periode van gesponsorde industriële films en films uit het voormalige Oostblok — wat goed paste bij z’n linkse signatuur en Presbyteriaanse ernst. Maar toen kwamen de sociale bewegingen van de jaren zestig, de jongerencultuur, Easy Rider en het verzet van het festival tegen bemoeienis van de stedelijke overheden.
Edinburgh pionierde met grote programma’s over feminisme en film en psychoanalyse in de jaren zeventig, wederom alert op de intellectuele hartstochten van die tijd. Film was niet langer educatief volgens de organisatoren. Maar een lint van dromen, of vermomd patriarchaat.
Toen kwamen de blockbusters, de terugloop van het bioscoopbezoek, en de opkomst van video en de multiplexen. Edinburgh weerspiegelde die trends ook.
Tegen de tijd dat ik het als directeur overnam, midden jaren negentig, kwam het globalisme op en begon het festivalcircuit uit te dijen. In 1947 waren er twee of drie festivals. In mijn tijd waren dat er twee- à driehonderd. Nu zijn het er duizenden. Mijn antwoord op die explosie was om te proberen de vorm van het festival te innoveren, en niet mee te doen met wat de rest al deed.
En sindsdien? De volgende revolutie was digitaal, natuurlijk, en heeft geleid tot een exponentiële groei van het aantal films dat er geproduceerd wordt. Die toename heeft de rol van festivals veranderd. In 1947 gebruikte Edinburgh de relatief geringe hoeveelheid films die er werd gemaakt om het publiek iets te vertellen over wat er in de naoorlogse wereld aan de hand was. In 2017 is de taak van een festival in de eerste plaats curatorschap: uit de enorme hoeveelheid beschikbare films de goede halen. Het is een wegzwijzer, een smaakmaker, een dj, een plaatjesdraaier.
Maar de beste film die ik tijdens de 71ste editie van het Edinburgh Filmfestival heb gezien was Last Men in Aleppo, een documentaire over reddingswerkers in de gelijknamige Syrische stad, een film zoals die eerste films in 1947 waren: een boodschapper uit de buitenwereld.
Mark Cousins | @markcousinsfilm
Last Men in Aleppo is in Nederland te zien op themakanaal 2Doc.