Uitreiking European Film Awards 2022

De European Film Academy nam Reykjavik over voor de 35e uitreiking van de European Film Awards, waar naast de Europese cinema ook het prachtig donkere IJsland in het zonnetje werd gezet. De avond stond voornamelijk in het teken van de gedoodverfde winnaar, Ruben Östlunds Triangle of Sadness, naast een steunbetuiging aan Oekraïne.

Laat het maar aan een stel IJslanders over om met evenveel nuchterheid als zelfspot een prijsuitreiking te presenteren. De 35e European Film Awards ceremonie duurde zo’n drie uur, maar presentatoren Ilmur Kristjánsdóttir (acteur en politicus) en Hugleikur Dagsson (schrijver en comedian) hielden de boel luchtig tussen het vergeven van de talrijke prijzen aan Europese films en makers. Of in de woorden van de presentatoren: “Het is als de Oscars, maar dan met alleen maar buitenlandse films.”

De vorm was IJslands, heel IJslands. Met grappen over IJsland als klein, maf en duur land met weinig inwoners en een moeilijk uit te spreken taal. En ironische lofzangen over de mythische natuur en cultuur. Uiteraard moesten ook de genomineerden het soms ontgelden in de typische roast comedy stijl die tegenwoordig de standaard is voor elke grote prijsuitreiking.

Tegelijkertijd vindt je bijna nergens zo veel ernst en urgentie als bij deze award show, waar politiek hoog op de agenda staat. Dat is misschien wel het grootste verschil met het uitgesproken apolitieke filmfeest van de Oscars. Naast de nodige humor, gaat de European Film Academy er juist met gestrekt been in als het gaat om kwesties in en rondom Europa.

Oekraïne
Het belangrijkste thema van de avond was zonder twijfel de toestand van Oekraïne en de Oekraïense film sinds de invasie door Rusland. Onder andere doordat de jaarlijks uit te reiken prijs voor beste Europese coproductie (de Eurimages Co-Production Award) dit jaar niet zoals gebruikelijk naar één producent ging, maar naar alle producenten van heel Oekraïne.

De prijs werd uitgereikt door EFA-directeur Matthijs Wouter Knol en Eurimages-directeur Susan Newman Baudais en in ontvangst genomen door een aantal live en online aanwezige Oekraïense producenten, namens wie Julia Sinkevych en Darya Bassel het woord deden. In hun ontvangstspeech pleitten zij voor het beschermen van het Dovzhenko Centre en het daar bewaarde filmerfgoed.

Het voelt misschien als symboolpolitiek, maar in de zaal werkte de geste wel; het leverde een indrukwekkende staande ovatie op. Ondertussen hield Dmytro Sukholytkyy-Sobchuk, de regisseur van Pamfir, een Oekraïense vlag omhoog met daarop de tekst ‘#FreeMaksimButkevych’, een oproep voor de vrijlating van de in juni gevangengenomen activist die de wapens had opgenomen na de invasie. Verrassend genoeg won Sukholytkyy-Sobchuk niet de Fipresci-prijs voor zijn fantastische debuut — waarover later meer.

Er volgde nog een staande ovatie na de uitreiking van de prijs voor de Beste Europese Documentaire aan Mariupolis 2 van Man­tas Kvedaravicius, een pijnlijk en urgent vervolg op Kvedaravicius’ eerdere etnografische film uit het hart van Oekraïne. De dochter van Kvedaravicius nam de prijs in ontvangst. “Mijn vader overleed dit jaar toen hij medicijnen naar mensen bracht die deze nodig hadden”, vertelde ze in haar speech. “Ik prijs me gelukkig dat ik zo’n voorbeeld in mijn leven had. Ik weet zeker dat deze prijs hem gelukkig gemaakt had.”

Tijdperk van de vrouw
In onze voorbeschouwing voorspelden we winst voor de Oekraïense debuutfilm Pamfir, maar die bleef uit. De European Discovery 2022 – Prix Fipresci ging naar Piccolo corpo van Laura Samani. In haar dankwoord zei Samani dat haar film misschien zwaar is, maar dat die voor haar gaat over sisterhood. Ze bedankte al de vrouwen in haar leven die haar tot dit punt hebben gebracht.

Dit sentiment werd later geëchood door de speech van Vicky Krieps, die via Zoom bij de uitreiking was en de Award voor Beste Europese Actrice won voor haar rolin Corsage. “Ik draag deze prijs op aan alle vrouwen die gezien en gehoord moeten worden,” sprak ze uit. “Die moeten genezen van de wonden die ze al generaties met zich meedragen.”

Sinds de oprichting van de European Film Awards in 1988 wordt ieder jaar een Lifetime Achievement Award uitgereikt aan een toonaangevende auteur van het filmvak. Dit jaar ging die naar de Duitse regisseur Margarethe von Trotta. In haar ontvangstspeech stond Von Trotta erbij stil dat zij pas de derde vrouw in de gehele geschiedenis van de EFA is die deze oeuvreprijs ontvangt. “Het tijdperk van de vrouw breekt nu pas echt aan”, declameerde ze vervolgens. “We shall overcome”, voegde EFA-president Agnieszka Holland er nog aan toe.

Het moment voelde als een bevestiging van de intenties die de EFA al meerdere jaren heeft om meer aandacht te besteden aan ongelijkheid in de Europese filmindustrie. Het was in ieder geval een groot verschil met de uitreikingen van 2019, waar naar aanleiding van de nominaties voor Roman Polanski’s J’accuse de voorzitter van de European Film Academy Mike Downey beloofde zich in te zetten voor “gendergelijkheid in alle departementen van film.”

Toch moet het niet bij dit soort symbolische momenten op het podium blijven. Drie jaar na de belofte van Downey blijkt niet eens een kwart van de werkende regisseurs in Europa vrouwelijk, aldus een rapport van de European Audiovisual Observatory.

Viermaal Triangle
Deze politiek geladen momenten werden tijdens de ceremonie afgewisseld met een prijzenregen van jewelste. Als regisseur van de ceremonie wist muzikant en televisiepersoonlijkheid Unnsteinn Manuel Stefánsson een interessante vorm te vinden om de individuele categorieën te introduceren. Ze vonden door heel IJsland bijzondere mensen — ouderen in een natuurbad, Italianen met een ijssalon, jonge dansers van een kunstopleiding, een belangenorganisatie voor mensen met een (lichamelijke) beperking — om de genomineerde films te bespreken. Het gaf aangename couleur locale aan de uitreikingen en gaf er blijk van dat film niet alleen gezien, maar ook gedeeld en besproken moet worden. Dat past natuurlijk in het plaatje van de European Film Academy als een springplank van Europese uitwisseling en cultuur via cinema.

De gedoodverfde winnaar Triangle of Sadness wist alle vier zijn nominaties te verzilveren en won de prijzen voor Beste Film, Beste Scenario en Beste Regie, naast de prijs van Beste Acteur voor Zlatko Buric. Toen regisseur Ruben Östlund het podium opklom om de prijs voor Beste Regie in ontvangst te nemen, droeg hij die op aan Charlbi Dean, die één van de hoofdrollen in Triangle of Sadness vertolkte en onlangs op 32-jarige leeftijd overleed.

Helaas bleef een Nederlands feestje uit, aangezien Masha Halberstands Knor naast de prijs voor Beste Animatiefilm greep en dus niet het feestvarken van de avond werd. In plaats daarvan werd de avond feestelijk afgesloten met een afterparty, waar de verassings-DJ de legendarische IJslandse artiest Björk bleek. Zo lieten IJsland en de EFA zich afgelopen weekend van hun beste kanten zien en horen.

De winnaars van de European Film Awards 2022

Beste film: Triangle of Sadness
Beste komedie: El buen patrón (Fernando León de Aranoa)
Beste debuut (Prix Fipresci): Piccolo corpo (Laura Samani)
Beste documentaire: Mariupolis 2 (Mantas Kvedaravicius)
Beste lange animatiefilm: No Dogs or Italians Allowed (Alain Ughetto)
Beste korte film: Granny’s Sexual Life (Urška Djukić & Emilie Pigeard)
Beste regisseur: Ruben Östlund (Triangle of Sadness)
Beste actrice: Vicky Krieps (Corsage)
Beste acteur: Zlatko Buric (Triangle of Sadness)
Beste scenario: Ruben Östlund (Triangle of Sadness)
Innovative Storytelling: Esterno notte (Marco Bellocchio)
Lifetime Achievement Award: Margarethe von Trotta
Eurimages Co-Production Award: Alle filmproducenten van Oekraïne
Young Audience Award 2022: Animal (Cyril Dion)
Beste camerawerk: Kate McCullough (The Quiet Girl)
Beste montage: Özcan Vardar & Eytan İpeker (Burning Days)
Beste production design: Jim Clay (Belfast)
Beste kostuums: Charlotte Walter (Belfast)
Beste visagie: Heike Merker (All Quiet on the Western Front)
Beste muziek: Paweł Mykietyn (EO)
Beste geluid: Simone Paolo Olivero, Paolo Benvenuti, Benni Atria, Marco Saitta, Ansgar Frerich & Florian Holzner (Il buco)
Beste visuele effecten: Frank Petzold, Viktor Müller & Markus Frank (All Quiet on the Western Front)
Sustainability Award: European Green Deal of the European Commission