Focus: David Lynch en Luis Buñuel
Eerbetoon aan surrealistische zielsverwanten

Belle de jour (Luis Buñuel) / Inland Empire (David Lynch)
Het is toeval, maar misschien ook niet, dat David Lynch overleed in het 125ste geboortejaar van Luis Buñuel. De twee grootste surrealisten uit de filmgeschiedenis worden deze maand in veel filmtheaters herdacht.
Zou David Lynch de films hebben gemaakt die hij maakte als Luis Buñuel niet had bestaan? Dat is onwaarschijnlijk, al schijnt Lynch ooit gezegd te hebben dat hij nooit een film van Buñuel had gezien. Voor wie het werk van beide filmmakers kent is dat een tamelijk surrealistische uitspraak: hun films kennen zoveel overeenkomsten dat het moeilijk te geloven valt.
Beiden waren gefascineerd door het surrealisme, de stroming die stelt dat de werkelijkheid zich niet rationeel laat doorgronden. Het is een illusie om te denken dat we met ons verstand de wereld kunnen begrijpen. De werkelijkheid wordt beter weerspiegeld in dromen en associatieve gedachten. Deze opvatting heeft bij zowel Buñuel als Lynch meesterwerken opgeleverd.
Buñuel was de peetvader van het (film)surrealisme, Lynch zijn voorbeeldige zoon. Mooi dat filmtheaters beiden herdenken. Lynch om een droevige, Buñuel om een heuglijke reden.
Ruim twintig filmtheaters herdenken Buñuel met vertoningen van de twee heruitgebrachte klassiekers Belle de jour (1967) en Le charme discret de la bourgeoisie (1972). Lab 111 pakt onder de titel Buñuel 125 – The films of Luis Buñuel groter uit, met naast de twee genoemde films ook Le journal d’une femme de chambre (1964), Le fantôme de la liberté (1974), Cet obscur objet de désir (1977) en Tristana (1970), plus Buñuels Mexicaanse klassiekers Viridiana (1961) en El ángel exterminador (1962).
Van David Lynch zijn in meerdere filmtheaters films te zien. Een paar filmtheaters pakken uit met een retrospectief. Cinecitta in Tilburg vertoont onder de titel Retrospectief ter nagedachtenis aan David Lynch de films Eraserhead (1977), The Elephant Man (1980), Blue Velvet (1986), Lost Highway (1997) en Mulholland Drive (1999). In Filmhuis Den Haag kan in de serie The Last Take gekeken worden naar The Elephant Man, Blue Velvet, Lost Highway en Inland Empire (2006).
Lab111 vertoont op Dune na (waarvan Lynch zelf liever niet wilde dat hij vertoond werd) al zijn speelfilms – naast de al genoemde films ook Wild at Heart (1990), Twin Peaks: Fire Walks with Me (1992) en The Straight Story (1999) – plus de documentaire Lynch/Oz (Alexandre O. Philippe, 2022), een onderzoek naar de invloed van The Wizard of Oz op de films van Lynch. En KINO in Rotterdam vertoont in eigen woorden “het meest complete retrospectief mogelijk”, met de selectie van Lab111 plus de documentaire The Art Life (Jon Nguyen, 2016) en een programma met zes korte films van Lynch.
Tot slot een quote van Buñuel op zijn oude dag waarin Lynch zich zeker had kunnen vinden: “Zelfs nu heb ik nog steeds geen idee over wat de waarheid is, of wat ik ermee deed.”
Buñuel 125 – The films of Luis Buñuel | 30 januari t/m 24 februari | Lab111, Amsterdam
Directed by David Lynch | 30 januari t/m 23 april 2025 | KINO, Rotterdam
The Last Take: David Lynch | 30 januari t/m 7 februari | Filmhuis Den Haag
Retrospectief ter nagedachtenis aan David Lynch | 30 januari t/m 4 februari | Cinecitta, Tilburg
American Dreams: The Visionary Worlds of David Lynch | 6 februari t/m 5 maart | Lab111, Amsterdam