Maria Rohm over The Duke of Burgundy

Maria Rohm speelde in de jaren zestig en zeventig in talloze erotische films van de Spaanse regisseur Jess Franco, die de inspiratiebron vormden voor het magistrale The Duke of Burgundy. We spoorden de Oostenrijkse Rohm op in Canada, waar ze op verzoek van de Filmkrant naar deze nieuwe verrassing van Peter Strickland keek.

Actrice Maria Rohm (Wenen, 1945) maakte in het B-genre furore als koele schoonheid in erotische films als Venus in Furs (‘trippy as hell‘, ‘a masterpiece of supernatural sex‘, zoals de posters terecht beloven) en Count Dracula (1970) met wijlen Christopher Lee. Beide films komen uit de magische koker van Jess (Jésus) Franco, de illustere sexploitation-regisseur die bekendstond om zijn maniakale werkdrift (hij maakte bijna tweehonderd films) en krankzinnige plots.

Samen met haar man Harry Towers produceerde Rohm daarna nog tal van films. Na een speurtocht vinden we Maria Rohm-Towers terug in Canada, waar ze op ons verzoek naar The Duke of Burgundy keek.

De Engelse regisseur Peter Strickland heeft voor zijn nieuwste film goed gekeken naar Franco’s broeierige underground-films met high class-uitstraling, en niet zozeer naar de bizarre video nasties die Franco ook maakte. The Duke of Burgundy is een perfect gestileerde retrofilm zonder knipogen, over een lesbische sm-relatie waarbij de rollen tussen de twee vrouwen op subtiele wijze omdraaien. Sidse Babett Knudsen uit Borgen speelt een van de zwoele hoofdrollen, als vlinderexpert die haar onderdanige geliefde met steeds extremere opdrachten opzadelt, maar daarbij zelf allengs verveelder raakt. Hoe kijkt een ervaren actrice als Maria Rohm naar dit eerbetoon aan de films waar ze zelf lang aan meewerkte?

Voyeur
"Ik ben blij dat de films van Jess Franco na bijna vijftig jaar nog steeds een inspiratiebron vormen voor filmmakers", schrijft Rohm in een e-mail vanuit Canada. "The Duke of Burgundy laat op aangrijpende wijze zien hoe de meeste relaties, zelfs de meest traditionele, in elkaar steken, ongeacht klasse of geslacht. De film observeert heel scherp hoe machtsverhoudingen kunnen verschuiven. Wie is het slachtoffer en wie de dader – is de bewaker niet net zozeer een gevangene als de veroordeelde crimineel? De macht is in de film uitwisselbaar. De twee vrouwen zitten net zo gevangen in hun relatie als de vlinders die ze verzamelen. De psychologie van de vrouwen is heel mooi in beeld gebracht."

"De behoorlijk duistere film laat zien hoe verwoestend het is als een relatie alleen nog een rollenspel is geworden en de emoties verdwenen zijn. Opvallend vind ik ook hoe gedetailleerd de film is, zowel in beeld als geluid. En hoe symbolisch hij is, net als veel van Franco’s films. Zo dacht ik bij de scène waarin een vrouwelijke voyeur door het sleutelgat kijkt: dat lijkt wel op het maken van een film. Ook de regisseur kijkt door de lens en maakt van de acteurs een soort marionet."

Sensueel zeepsop
Net als in zijn magnifieke ode aan de Italiaanse griezelfilm, Berberian Sound Studio, weet Peter Strickland precies de juiste toon te vinden in The Duke of Burgundy. De sixties erotica-sfeer is bedwelmend goed getroffen, zonder camp te worden, en voorzien van een diepere emotionele lading. De film zit vol met suggestieve, krachtige beelden: een donkerharige vrouw met een zwarte cape op een fiets met mandje, een gescheurde panty rond een vrouwenbil, lingerie die dobbert in sensueel zeepsop, een raam met regendruppels waar een vrouw melancholiek door naar buiten staart. Beelden van een bloemenveld die zo uit een duistere variant van een Timotei-shampooreclame hadden kunnen komen, worden soepel gevolgd door een befscène, die van discrete afstand is gefilmd. De strenge Cynthia wordt hier getrakteerd door haar onderdanige geliefde, een tedere straf die verandert in plezier. Maar de vrouwen ondergaan het genot steeds meer in afzondering.

Appel
The Duke of Burgundy is vernoemd naar de gelijknamige vlinder: er komt geen enkele man en al helemaal geen hertog voor in deze film met een all female-cast. Maria Rohm: "Actrices, en vrouwen in het algemeen, waren ook erg belangrijk voor Jess Franco, maar dat betekent niet dat hij ook echt van vrouwen hield. Als Spanjaard groeide hij op in een tijd met veel politieke conflicten, en de sporen daarvan zijn ook te zien in zijn persoonlijke leven en films. Hij was ook duidelijk beïnvloed door het vrouwbeeld uit het religieuze onderwijs, dat hem inprentte dat Eva van de appel at. Hierdoor zag hij vrouwen eerder als tegenstander, als vijand."

"Toch was het maken van bijvoorbeeld Venus in Furs een zeer plezierige ervaring. Ik werd altijd heel goed behandeld op de set, maar ik kan niet zeggen dat ik invloed had op de inhoud van de films. Wel konden Jess en ik uren praten over de betekenis van de vele symbolische scènes in Venus in Furs, vooral die waarin de onmogelijke liefde een rol speelde [Maria Rohm speelt in die film een onbereikbare, want dode vrouw die desondanks begeerd wordt door een jazzmuzikant, MG]. Over de hele wereld jagen mensen de liefde na, en houden zichzelf daarbij meestal voor de gek. Het idee van de liefde wordt vaak op een wrede manier misbruikt, van emotionele chantage en manipulatie tot het sprookje waarin we maar al te graag willen geloven: dat als de andere persoon maar genoeg van je houdt, je dan gelukkig bent. Dit is natuurlijk een illusie. Liefde gaat over geven, niet over nemen."

"Ik was blij dat ik via Franco’s films deel kon uitmaken van de seksuele revolutie. Als die er niet was geweest, zou de maatschappij er nu heel anders uitzien. Homohuwelijken en de toenemende acceptatie van transgenders zijn mogelijk gemaakt dankzij de seksuele revolutie die vijftig jaar geleden begon. Er is nog een lange weg te gaan, maar de weg is geplaveid."

"De soft-erotica is nog steeds een mannenwereld, maar vrouwen doen nu ook een gooi naar de macht. Ze willen meer controle. Ook hier is de strijd nog niet gestreden, maar de deuren staan nu wijder open voor vrouwen, op een manier die ik niet voor mogelijk had gehouden toen ik jong was."

Enige familie
Maria Rohm heeft naast haar intensieve samenwerking met Franco nog een ander spoor gevolgd. Ze begon met acteren toen ze vier was bij het Weense Burgtheater, waar ze alle kinderrollen voor haar rekening nam. Samen met haar echtgenoot Harry Towers produceerde ze in haar latere leven nog een aantal films, met tot de verbeelding sprekende titels als The Sea Wolf (2005) en High Adventure (2001). "Harry en ik waren heel close, naast vrienden waren we ook zakenpartners. Hij had veel meer artistieke kwaliteiten dan critici hem toeschreven. We praatten lange nachten door over de compromissen die we moesten sluiten om de financiën te regelen. Als we weer eens concessies moesten doen hoopten we dat het volgende project wel de film zou worden die we voor ogen hadden. Na zoveel films kan ik wel zeggen dat onafhankelijke financiering extreem moeilijk rond te krijgen is."

"Ik ontmoette Harry toen ik achttien was, en zijn dood doet nog steeds net zo’n pijn als het zes jaar geleden deed. Harry betekende alles voor me. Mijn moeder stierf bij mijn geboorte, mijn vader zat in een concentratiekamp en is daarvan nooit hersteld. Hij overleed toen ik twaalf was. Harry was de enige familie die ik had."