8 FEMMES

Cadeau voor Truffaut

  • Datum 30-09-2010
  • Auteur vanons
  • Gerelateerde Films 8 femmes
  • Regie
    François Ozon
    Te zien vanaf
    01-01-2002
    Land
    Frankrijk
  • Deel dit artikel

Catherine Deneuve in 8 femmes

Volgens François Ozon waren alle Franse actrices jaloers op de rol van de Britse Charlotte Rampling in Sous le sable, en dus leverde hij in 8 femmes acht Franse ster-actrices uit aan zijn nieuwste experiment: een muzikaal moordmysterie met heuse shownummers voor alle betrokkenen. Ozon: "Ervaren actrices als Catherine Deneuve en Isabelle Huppert moet je wel uitdagen met iets bijzonders."

François Ozon is niet voor één gat te vangen. De 34-jarige Franse scenarioschrijver en regisseur die in Woody Allen-tempo elk jaar een nieuwe speelfilm aflevert en die met Sitcom (1997), Les amants criminels (1998), Gouttes d’eau sur pierres brûlantes (1999) en Sous le sable (2000) doordrong tot het centrum van de hedendaagse Franse cinema, kwam op het afgelopen Filmfestival Berlijn met de grootste verrassing in competitie. Na het gevoelige psychologische portret Sous le sable, waarin Charlotte Rampling een glorieuze comeback maakte als vrouw-in-de-war, presenteerde hij er — tot ieders verbazing — weer een ander vrolijk genre-experiment.
De naturalistische setting van Sous le sable bleek verlaten, en ingeruild voor een landschap met de prachtigste nep-sneeuw en een buitenhuis met bonte behangetjes waar de camera anderhalf uur lang de burleske, Agatha Christie-achtige verwikkelingen rond de moord op de heer des huizes volgt. Evenals in Robert Altmans Gosford Park (2001), dat zij aan zij met 8 femmes in Berlijn was te zien, werd het aloude moordmysterie gebruikt als een handig vehikel om een gezelschap in rep en roer (in dit geval acht vrouwen) bij elkaar te brengen en bij elkaar te houden. Daarbij diende 8 femmes zich aan als een cinefiel hoogstandje, niet alleen door de introductie van een muzikaal moordmysterie als een totaal nieuwe genre, met acht ontroerende zang- en dansnummers, maar ook door de vele referenties aan de filmgeschiedenis.
Ozon: "Het oorspronkelijke idee was een remake te maken van The women (1939) van George Cukor, maar de remake-rechten bleken jaren geleden al te zijn gekocht door Julia Roberts en Meg Ryan. Hoewel dat een kleine tegenvaller was, bleef ik vasthouden aan het idee voor een film met alleen maar vrouwen. En zo kwam ik via mijn agent het toneelstuk ‘8 femmes’ van Robert Thomas op het spoor. Ik merkte vrij snel dat het niet echt om een meesterwerk ging, geen Shakespeare of Racine, om het zo te zeggen. En zo besloot ik alleen de basis van de plotstructuur te behouden, en naar eigen inzicht van alles te veranderen en toe te voegen, zoals de zang- en dansnummers die in het oorspronkelijke stuk ontbraken."

Authentieke musical
Uitgerekend de zang- en dansnummers die van 8 femmes een onvervalste musical maken, vormen het kloppende hart van de film. Onvergetelijk is Isabelle Huppert die met een knipoog naar haar laatste neurotische optreden in Michael Hanekes La pianiste (2001) plaats neemt achter de piano en het gevoelige ‘Message personnel’ begint te zingen, daarmee niet alleen de zieleroerselen van haar karakter bloot leggend, maar ook haar kwaliteiten als actrice. In een duivels mooi moment vouwt ze haar handen voor haar ogen, om vervolgens een opgewekte traan te laten rollen. Het is een magisch inkijkje in het vak van de actrice die kan huilen op commando, en het maakt het Brechtiaanse Verfremdungsmoment dubbel zo mooi. Temidden van alle kolder grijpen die liedjes je echt naar de keel, zeker in de grote finale wanneer de 84-jarige Franse filmlegende Danielle Darrieux (ooit grootser dan groots in Max Ophüls meesterwerken La ronde uit 1950 en Madame De uit 1953) de tragiek van de liefde bezingt in ‘Il n’y a pas d’amour heureux’, in stilte zittend op de brede, theatrale trap waar alle hysterische verwikkelingen zich zojuist ontrolden, met de jongste actrice Ludivine Sagnier hangend aan haar lippen.
Ozon zegt zich in dit verband bewust te zijn van de wedergeboorte van de musical die zich met Lars von Triers Dancer in the dark (2000) en Baz Luhrmanns Moulin Rouge (2001) recentelijk aftekende. Hij wil er wel aan toe voegen dat het voor hem niet nieuw is, en dat hij altijd al een zwak had voor het genre. In een van zijn eerste korte films experimenteerde hij al op kleine schaal met zang en dans, evenals in zijn Fassbinder-ode Gouttes d’eaux sur pierres brûlantes.
Ozon: "Ik moet ook zeggen dat ik een grote afstand voel tot de manier waarop Lars von Trier en Baz Luhrmann het genre behandelen. Voor mij komen films als Dancer in the dark en Moulin Rouge dichter in de buurt bij lege clips, dan bij authentieke musicals. Moulin Rouge werpt voor mij maar één enkele vraag op: danst Nicole Kidman nu echt of niet? Het is een vraag die de film niet kan beantwoorden, omdat er in elke beweging van het lichaam wordt gesneden. 8 femmes staat in zekere zin haaks op dit soort films, waarin de montage oppermachtig is. Het gaat mij er juist om dat de actrices zich in de zang- en dansnummers oprecht uiten, als in een soort monologen. Ik gebruik lang aangehouden shots, om het lichaam in zijn volle glorie te tonen. Catherine Deneuve wilde graag zijn zoals Marilyn Monroe in Gentlemen prefer blondes (1953), een film waarin de mannen er uiteindelijk ook niet al te best vanaf kwamen. Deneuve heeft zelfs hard gestudeerd op Monroes heupbewegingen. Ik geloof wel dat mensen er een gevoel bij kunnen krijgen."

Dromen
Dat Catherine Deneuve onder regie van Jacques Demy in misschien wel de mooiste Franse musicals ooit speelde (in Les parapluies de Cherbourg uit 1964 en — samen met Danielle Darrieux — in Les desmoiselles de Rochefort uit 1967), is wel van enig belang geweest.
Ozon: "Ik heb met Catherine Deneuve niet expliciet over Les parapluies de Cherbourg gesproken. Ze begreep zo ook wel wat de link was. Ik ben een groot liefhebber van de films van Jacques Demy. Voor mij is hij de enige Franse regisseur, misschien samen met Jean-Luc Godard, die echt met kleur heeft gewerkt. Ik heb me voor 8 femmes vooral door Demy’s kleurgebruik laten inspireren, en door de Technicolor-films van Douglas Sirk en Alfred Hitchcock."
Het lijkt er misschien een beetje op dat François Ozon lukraak uit de filmgeschiedenis citeert, maar in zijn bewondering voor genoemde filmmakers komen wel diverse lijntjes samen. Douglas Sirk kan daarbij misschien wel als een sleutelfiguur worden beschouwd. Zijn Technicolor-melodrama’s waren niet alleen favoriet bij de Franse Nouvelle vague-filmers, maar vooral ook bij de Duitse regisseur Rainer Werner Fassbinder voor wie Sirks melodrama’s, compleet met Brechtiaanse methode, een belangrijke inspiratiebron waren. Na zijn Fassbinder-ode Gouttes d’eau sur pierres brûlantes is Ozon zo toch weer — via een omweg dit keer — bij zijn grote held Fassbinder uitgekomen. Met andere woorden: als Douglas Sirk een held was voor Fassbinder, dan is hij het ook voor Ozon. De rol van Fanny Ardant in 8 femmes baseerde hij bijvoorbeeld op de rol van Lana Turner in Sirks Imitation of life (1959).
Het zal menigeen beginnen te duizelen, maar bovengenoemde verwijzingen zeggen veel over de gevoelige cinefiele geest van François Ozon. Niet voor niets bracht hij Fanny Ardant en Catherine Deneuve samen in zijn nieuwste film, in een erotisch getinte, lesbische scène nog wel.
Ozon: "Fanny Ardant en Catherine Deneuve hebben beiden in films van François Truffaut gespeeld. Ardant, die ook een dochter van Truffaut heeft, was te zien in La femme d’à côté (1981) en Vivement dimanche (1982). Deneuve was te zien in La sirène du Mississippi (1969) en Le dernier métro (1980). Beide actrices waren echter nooit samen in een film van Truffaut te zien, en als cadeau voor Truffaut heb ik ze nu zoenend samengebracht in 8 femmes. Misschien heeft Truffaut er in zijn graf ooit over gedroomd, en misschien kan hij er op dit moment een beetje om lachen."
Dat er in de nieuwe films van David Lynch (Mulholland Drive) en Tsai Ming-liang (What time is it there?) ook innig verstrengelde dames te zien zijn, vindt Ozon wel vermakelijk. Hij is van mening dat zo gauw mensen van dezelfde sekse samen zijn in een kamer, dat er dan wat gebeurt. Volgens Ozon laat hij het gewoon gebeuren, zoals David Lynch en Tsai Ming-liang het blijkbaar ook lieten gebeuren. En hij voegt eraan toe, dat het natuurlijk vooral leuk is om ‘de act’ te laten opvoeren door twee beeldschone vrouwen. En het is die laatste uitspraak, waarmee hij ook tot de kern van zijn onderneming komt.
Ozon: "Ik wilde een film maken met mooie actrices, stuk voor stuk begerenswaardige vrouwen die, schitterend uitgelicht en gehuld in hemelse kostuums, het dromen op gang brengen. Dat was eigenlijk het idee. En ik denk dat ik daarmee vooral reageer op een bepaalde trend, vooral in de Franse cinema, die gefocust is op de realiteit. Met 8 femmes heb ik bewust voor de droom gekozen. Het is een uitnodiging om een andere wereld binnen te treden, een artificiële, theatrale wereld waarin niet wordt verborgen dat de sneeuw niet echt is."
Dat Ozon in bepaalde kringen in Frankrijk toch voor hoofdbrekens zorgde, illustreert hij tot slot met een grappige anekdote.
Ozon: "Het lijkt een beetje een trend dat Franse politici zich achter een bepaalde film scharen, alsof ze een symbolische geste willen maken. Zoals bekend koos Chirac voor Amélie en Jospin koos dus voor 8 femmes. Het maakt mij niet zo veel uit, al moet ik zeggen dat ik toch wel blij ben dat ik door een linkse politicus ben gegijzeld, en niet door een rechtse. Het grappige is nu, dat de acht vrouwelijke ministers in het Franse parlement een preview van 8 femmes hadden aangevraagd. Na afloop vroegen ze zich vooral één ding af: wie nu toch de vermoorde man was. Chirac of Jospin?"

Belinda van de Graaf