François Ozon over Gouttes d’eau sur pierres brûlantes en Les amants criminels

De Franse regisseur François Ozon houdt na de soapparodie Sitcom opnieuw menselijke liefdesrelaties tegen het licht. Zijn nieuwste film Gouttes d’eau sur pierres brûlantes is een ode aan Fassbinder. Les amants criminels verschijnt in november en toont twee verliefde tieners op de vlucht. De Filmkrant sprak met hem in zijn Parijse kantoor. “Een verstoorde seksuele relatie is voor mij veel uitdagender om te filmen dan een stel dat gezellig in een café zit te keuvelen.”

Mensen zijn alleen en zoeken daardoor de ander op. Voor François Ozon (1967) is dit gegeven een continue bron van inspiratie, waarvan hij vooral de seksuele kant benadrukt. Zijn hoofdpersonen liggen steevast overhoop met zichzelf, hun begeerten en gevoelens. Zijn eerste lange speelfilm Sitcom (1998) toont een gezin dat van de ratten besnuffeld is en niet meer weet hoe de lusten te bevredigen. De schaduwzijden van de mens die daarbij bovenkomen, vullen ook zijn eerdere, korte films als Regarde la mer, een zonovergoten catastrofe over een moeder en kind die bezoek krijgen van een rugzaktoeriste.

Met zijn nieuwste film Gouttes d’eau sur pierres brûlantes verkent Ozon wederom de kuilen in de weg der liefde, zonder het te hoeven hebben van expliciete beelden. De film speelt zich geheel af in de woning van de Berlijnse zakenman Leopold, prachtig vertolkt door Bernard Giraudeau. De jonge Franz trekt bij hem in en er ontstaat een psychologisch, erotisch steekspel. De komst van elkaars vriendinnen maakt het er voor hen niet overzichtelijker op.

De film is gebaseerd op het toneelstuk Tropfen auf heisse Steinen van de Duitse cineast Rainer Werner Fassbinder. François Ozon: “Ik waardeer Fassbinder enorm. Ik vind dat hij tegenwoordig ondergewaardeerd wordt: Europese filmmakers praten niet over hem, terwijl hij waarschijnlijk de belangrijkste regisseur van onze tijd is geweest. Hij was de enige die de Duitse geschiedenis in de ogen keek en de naoorlogse identiteit van Duitsland aanschouwde. Ik hou ook van zijn manier van werken. Film na film maakte hij, altijd in prettige samenwerking met zijn medewerkers en acteurs. Gouttes d’eau is een eerbetoon aan hem.”

Simpele middelen suggereren het Berlijn van rond 1970: oude ansichten tijdens de openingstitels, een in Parijs nagebouwde woning, de juiste kleding, alles klopt. Maar pardon, hoor ik alle Duitsers vloeiend Frans spreken? “Ik wilde Franse acteurs omdat het een Franse blik is op de Duitse materie. Het Frans benadrukt bovendien het kunstmatige karakter van de film, zoals van de periodefilms uit Hollywood, die zich in de Europese Middeleeuwen afspelen en waarin iedereen Engels spreekt.”

Verlangen
Gouttes d’eau speelt zich af op één plek; Ozons voorlaatste film Les amants criminels (1999) daarentegen is een Franse roadmovie vol tempo- en ruimtewisselingen. De impotente Luc en zijn vriendinnetje Alice slaan op de vlucht nadat zij samen een klasgenootje hebben omgebracht. “Hij wilde me verkrachten, hij verdiende het”, houdt ze hem voor en hij gelooft het. Beiden zijn jong, naïef en vol verlangen naar iets wat er in hun leven ontbreekt. Dit geldt voor veel Ozon-personages. “Mijn karakters hebben nog geen identiteit of kennen deze nog niet. Ook zijn ze per definitie eenzaam, geïsoleerd en op zoek naar hun plek in de wereld. Aan het einde van mijn films is het verlangen vervuld. In Regarde la mer bijvoorbeeld, heeft de toeriste uiteindelijk een kind, terwijl de andere vrouw haar seksuele avonturen heeft beleefd, ook al leidt het tot haar dood.”

Zijn films ontberen een geheel gelukkige afloop. “Het zou te makkelijk zijn als al je wensen uitkomen, niet? Daar gaat het hele leven over; je kunt nooit alles krijgen wat je wilt. In mijn films zie je personen die alles willen controleren, maar dat kan niet.”

Ozon toont graag bizarre situaties. “Een verstoorde seksuele relatie filmen is voor mij als regisseur veel uitdagender dan een stel dat gezellig in een café zit te keuvelen. Ik moet beslissen wat ik wel en niet laat zien; of ik het publiek lust of walging moet laten voelen. Hitchcock heeft eens gezegd dat seks- en geweldsscènes de interessantste filmscènes zijn. Ze zijn in ieder geval het moeilijkst. Feitelijk zei hij dat je iedere seksscène als geweldsscène moet filmen en andersom. Dat heb ik gedaan in Les amants criminels.”

Zijn aandacht voor het seksuele staat niet op zichzelf in de hedendaagse Franse cinema. “Een belangrijke ontwikkeling in Frankrijk is de opkomst van vrouwelijke regisseurs. Zij brengen een nieuwe sensitiviteit met zich mee en benadrukken heftige onderwerpen als seksualiteit en vrouwelijke begeerte op een meer directe manier. Ze werken minder in een ouderwetse, academische stijl dan de meeste mannelijke filmmakers doen. Minder narratief, meer op gevoel.”

Onrust
De twee films verschillen opvallend veel van elkaar. Gouttes d’eau is degelijk en strak, terwijl Les amants criminels veel losser oogt, alsof Ozon zich met deze film meer vrijheid gunde. “Met Gouttes d’eau ben ik meer tevreden. Het was een enorme uitdaging om de film levendig te maken. Ik had maar één ruimte en normaal gebruik ik minder dialogen. Ik vind Gouttes d’eau juist niet traditioneel of theatraal, de regie is volgens mij heel filmisch. Les amants criminels is erg aangevallen in Frankrijk. Men vond hem te gewelddadig en de combinatie van een nieuwsbericht en een sprookje begreep men niet. Als het een Amerikaanse film geweest zou zijn, dan was hij waarschijnlijk beter ontvangen. In Amerika is het thema van twee vluchtende jongeren normaal, hier ontbreken zulke genrefilms. Als ik Les amants criminels over zou kunnen doen, dan zou ik het verhaal en de montage vereenvoudigen.”

Wat Ozon met beide films in ieder geval nalaat, is de kijker voorzien van een fijne avond achteroverleunen. “Ik ga niet naar de bioscoop om mijn ideeën en vooroordelen bevestigd te krijgen. Ik word liever aangenaam verrast, zoals bij Crash van David Cronenberg. Daarbij voelde ik compassie met personen die zichzelf vermaken met auto-ongelukken, terwijl ik daar zelf niks mee heb! Ik creëer liever vragen met mijn films dan antwoorden.”

Muziek kan helpen bij het verstoren van de orde. In Les amants criminels duikt het nummer ‘Górecki’ van Lamb op als achtergrondmuziek in een supermarkt. Het lijkt de opmaat voor een lange autorit in het donker, maar Luc en Alice ontfermen zich een tel later over een dood konijn op de weg. “Ik ontdekte de Franstalige versie ervan tijdens het monteren. Het nummer past precies bij de hoofdpersonen. Muziek kan frustratie bij het publiek veroorzaken. Allereerst helpt ze natuurlijk om mensen het verhaal in te krijgen. Als de muziek dan plotseling stopt, wordt men teruggezet in de realiteit en is de identificatie verdwenen. Daarom draai ik muziek graag abrupt weg. In Gouttes d’eau wordt ook snel de naald van een grammofoonplaat gehaald. Dit creëert onrust.”

Het is dezelfde onrust die al zijn films tegen het einde oproepen. Wil Ozon dát dan zo graag? Hij begint te lachen, als het stoute jongetje achterin de klas. “Ja!”