Elfde editie Go Short afgesloten

De elfde editie Go Short ging woensdag 4 april van start en werd gisteren afgesloten met de bekendmaking van de winnaars. Die uitslagen volgen later vandaag. De Filmkrant zal vanaf nu zowel online als in het blad maandelijks – en nog vaker op de site – aandacht aan de korte film besteden. We denken nog na over de beste manier om dat te doen maar dat we het gaan doen staat vast.

“Go Short is een deur naar de internationale filmwereld”, citeert het festival de Nederlandse filmmaker Ena Sendijarevic op de website, van wie over pakweg een maand Take Me Somewhere Nice in de bioscopen te zien zal zijn. Dat is zeker waar. Haar korte films op het festival kunnen zoals bij Sendijarevic een opstap zijn naar speelfilms en een internationaal podium. Maar de korte film is ook een heel eigen vorm met heel eigen regels (die gebroken mogen worden) en een hele eigen persoonlijkheid. Een festival is bij uitstek de plek om die persoonlijkheid maar vooral ook de veelzijdigheid van de kunstvorm te leren kennen.

Sex sells nog steeds dus het is niet gek dat Go Short in Late Night-programma’s de bezoeker probeert te verleiden met de liefde in allerlei vormen. Misschien wel even vooraf een hotelkamer boeken. PopPorn: the Art of Seks and Nakedness, All You Need is Queer Love en WTF!: Outside the Box heten ze dus er is voor elke bezoeker iets om los op te gaan. En er is zoveel meer te zien in Nijmegen. Omdat het festival te groot is om alle films hier te bespreken, bekeken we alvast de 59 (!) films in de Europese Competitie, die nog steeds het epicentrum van Go Short is. De lengtes van de films variëren van pakweg vijf tot 29 minuten. Een kleine selectie van hoogtepunten.

Wat is dan die eigen persoonlijkheid van korte films? Soms is het gewoon zo basaal als een film die je zo op de proef stelt dat het anderhalf lastig vol te houden is om er naar te kijken. Mudanza contemporanea is een performance van een man in zijn appartement die zich met dekens en kussens bedekt – stootkussens – en danst met de spullen die hij om zich heen heeft verzameld. Hij bouwt rijdende installaties van emmers en dweilen, duwt ze over het zonovergoten balkon en duikt dan weer onder een deken om als een spook door zijn leefwereld te dansen. Een gezicht zien we niet.

Het kan ook narratiever. Het Italiaans The Years is een prachtige mijmering over een verdwenen verleden op het Italiaanse eiland Sardinië. Niet helemaal verdwenen trouwens: fragmenten van verloren gewaande teksten en oude opnamen van al lang overleden bewoners brengen dat verleden weer terug. Kinderen dansend door lyrische tuinen. Volwassenen flanerend. Schuchtere blikken naar de camera. In haar verlangen naar verloren tijd en het zoeken naar een onbereikbaar wezen doet The Years een beetje denken aan de essayfilms van Chris Marker in dat de film gefascineerd is door geheugen, herinneringen, verschijnen, verdwijnen en oud filmmateriaal waarop levens soms zonder dat iemand het weet bewaard zijn gebleven.

Nog iets traditioneler narratief is Tina waarin een vrouw met het vliegtuig in Zagreb arriveert en door de winkelstraten van de stad doolt. De vele lichtjes en versieringen maken duidelijk dat we ons richting kerst bewegen. De film rijkt af en toe beetjes informatie aan waarmee zich langzaam de tragiek vormt waarin de vrouw leeft. Wat we zien is een verre echo van het conflict dat de Balkan in de jaren negentig verscheurde en waarvan de pijn achter gesloten deuren nog steeds overal te voelen is. De vrouw bereid een kerstavond voor, met de details en rituelen die ze toen ook al gebruikte, toen er nog mensen waren.

Totaal onbedoeld vormt Tina een aangrijpend contrast met Prisoner of Society. Deze Georgische productie van tegen de vijftien minuten vertelt het tragische verhaal van transgender Adelina die door zijn behoudende ouders al zo’n tien jaar min of meer opgesloten zit in hun appartement in de hoofdstad Tbilisi. Moeder heeft inmiddels vrede met de identiteit van haar zoon (geboren als George) en noemt Adelina bij haar ware naam. Vader is koppiger en traditioneler en kan er niet mee leven. Maar wat voor vader zou zijn kind vermoorden, vraagt hij zich hardop af, terwijl ze met z’n drieën op de bank zitten.

Tina wil niets lever dan haar familie terug in het appartement. Adelina wil juist weg van die plek, weg van haar familie. Ze wil vrijheid en eindelijk, op haar 26^ste, kunnen zijn wie ze is. Tina leeft in een onzichtbare kooi, een kooi bepaald door de afwezigheid van haar familie. Adelina leeft als een gevangene in haar eigen huis. Beiden leven met de pijn van onvoltooide levens.

De Nederlands/Belgische productie Bloeistraat 11is in al z’n schijnbare eenvoud een ontroerende animatie over het verlies van onschuld. Dat is tenminste de meest onschuldige interpretatie. Twee zusjes spelen en springen door hun doorzonwoning en hun vrolijk groene achtertuin, van de trampoline naar de bank, zonder een moment ergens bij stil te hoeven staan. Elke beweging en elke lach op de soundtrack is voor de kijker onmiddellijk herkenbaar. De makers – dat bedoelen we met ‘schijnbare’ eenvoud – hebben duidelijk naar de meest essentiële, de meest precieze verbeelding van elke beweging gezocht. En dan gebeurt er met een van de meisjes iets wat alles verandert, iets wat alles serieuzer maakt, iets wat nooit meer ‘ontzien’ kan worden.

Mocht je even genoeg hebben van alle ernst, kijk Plankton. Het is een korte animatie waarin minuscule zeediertjes verveelde en bizarre menselijke conversaties voeren in een stijl die je het best kunt vergelijken met de humor van Ricky Gervais.

We hadden het net even over beelden die niet meer ‘ontzien’ kunnen worden als je ze eenmaal hebt gezien. Dat geldt ook voor veel beelden in Stefan Kruse’s The Migrating Image, dat zonder politiek stelling te willen nemen, de beelden analyseert die zijn gemaakt van de vluchtelingencrisis van 2015. Afhankelijk van hoe nieuwsmedia (of schreeuwmedia) die beelden gebruiken, sturen ze de emoties van hun kijkers.
Wat onmiddellijk opvalt is dat beelden vrijwel nooit neutraal zijn. Ze worden zo gebruikt dat het lijkt alsof hele horden het Europese vasteland overspoelen terwijl het maar om kleine groepen gaat. Of iemand bedenkt dat er pianomuziek onder moet om de tragedie te benadrukken. Of er wordt dreigende muziek onder gezet om te suggereren dat dit het begin van het einde van de beschaving is. Interessant is ook hoe Kruse beelden van dezelfde groep vluchtelingen bij verschillende media vergelijkt. De verschillen in toon zijn onmiskenbaar.
Misschien nog wel het grootste probleem: zelden wordt er toereikende context geleverd zodat je ook echt kunt begrijpen wat je ziet. Dit is essentiële mediawijsheid voor 21^ste-eeuwers. Beeld en geluid wordt bijna altijd ingezet om te manipuleren. En ook al is dat echt niet de bedoeling, het is toch het gevolg. Je hiervan bewust worden, is cruciaal.

De 11^eeditie van Go Short duurt van 4 tot en met 7 april