Yeo Siew Hua over Stranger Eyes

Hoe verlies je een kind in een van beveiligingscamera’s vergeven metropool? Met Stranger Eyes maakte de Singaporese regisseur Yeo Siew Hua een melodrama over surveillance en irrationeel gedrag. “Onze privacy zijn we al lang kwijt.”

Elke generatie verdient een eigen variant op Alfred Hitchcocks Rear Window (1954). De Singaporese regisseur Yeo Siew Hua levert zijn versie van glurende buren met Stranger Eyes. Wat hij toevoegt aan het pantheon van observatie-paranoia is het gegeven dat we in het tijdperk van smartphones en sociale media continu gefilmd worden en alsmaar zelf filmen.

Stranger Eyes opent met de jonge ouders Junyang en Peiyin, die op een laptopscherm naar familiefilmpjes van hun verdwenen tweejarige dochter Bo turen. Hoe raak je een kind kwijt in een metropool die bezaaid is met beveiligingscamera’s? Yeo laat zien dat zelfs in een staat van onafgebroken surveillance, geheimen de wereld niet uit zijn.

Zoals Michael Haneke’s Caché (2005) en David Lynch’ Lost Highway (1991) deden met videobanden, zet Yeo zijn scenario op scherp met de intrede van gebrande dvd’s die in de brievenbus van Junyang en Peiyin belanden. Op de stiekem gefilmde beelden is onder meer te zien hoe Junyang andere mensen in een winkelcentrum achtervolgt en observeert. Is de anonieme filmer die Junyangs merkwaardige gedrag vastlegt ook de kidnapper van Bo? De enige manier om daarachter te komen is door samen met de Singaporese politie nog meer beveiligingscamera’s te installeren.

Zo stapelen de lagen van surveillance zich op in een film die begint als thriller maar gaandeweg verandert in een melodrama over twee gebroken families. Daarbij is van belang dat Stranger Eyes zich afspeelt in de geavanceerde controlestaat Singapore. Yeo verkent wat het betekent om mens te zijn in een samenleving die vrijwel alle privacy heeft ingeleverd in ruil voor (schijn)veiligheid. Zijn film gaat over de onvoorspelbaarheid van menselijk gedrag binnen een panopticum vol camera’s. Na de wereldpremière op het filmfestival van Venetië sprak Yeo over zijn derde speelfilm en de complexe relatie tussen surveillance en ons fragiele zelfbeeld.

Stranger Eyes kijkt als een surveillancethriller, maar werkt ook als melodrama over gebroken families. Wat was het vertrekpunt? “Al mijn films vertrekken vanuit een specifiek concept. In het geval van Stranger Eyes dacht ik na over het idee van kijken en bekeken worden, wat de vraag oproept: wie bekijkt wie? Singapore kent veel dichtbevolkte woonblokken. Het is een dagelijks ritueel om naar je buren te kijken en te zien dat de buren terugkijken. Ondertussen staan Singaporezen zelf onder zware surveillance van de staat, die trots is op zijn surveillancetechnologie. Dus jij observeert de buren, terwijl je weet dat iemand observeert hoe jij naar jouw buren kijkt. Dat is het vertrekpunt voor een melodrama over twee families die elkaar op bizarre manieren spiegelen.”

Associaties met Rear Window zijn onvermijdelijk, al moest ik vooral ook aan Hitchcocks Vertigo (1958) denken, door jouw spel met het idee van spiegeling en projectie. Hoe zie jij de relatie tussen voyeurisme en projectie? “Voyeurisme en film gaan hand in hand. Cinema houdt van de voyeur, want is elke filmkijker niet ook een gluurder? Ik wilde spelen met het idee van projectie, omdat ik me zorgen maak over de hedendaagse vormen van surveillance. Met name het idee dat we vooral door machines worden bekeken en dat de overheid en grote corporaties onze camerabeelden omzetten naar data. Dat maakt me nostalgisch naar het ouderwetse beeld van iemand die door een verrekijker gluurt. Ik hou ervan om mensen te bespieden, ik doe het constant als ik ergens op een terras aan het eten ben. Als ik naar mensen kijk, projecteer ik een deel van mijzelf op hen. Dat levert nooit een waarachtig beeld op, maar op zijn minst projecteer je je eigen menselijkheid op de ander. Dat is voor mij het belangrijkst.”

Ben je daarom regisseur geworden? “Dat heeft ongetwijfeld een rol gespeeld. We hebben cinema nodig om mensen en gebeurtenissen vanuit een uniek perspectief te bekijken. Elke positie die je voor de camera kiest, levert een eigen perspectief op. Film geeft je nooit het objectieve totaalplaatje – dat is zo mooi aan dit medium. Er zijn talloze films over hetzelfde onderwerp gemaakt, die allemaal een ander perspectief kiezen. Door die veelzijdigheid voel ik me aangetrokken tot cinema.”

In Stranger Eyes combineer je beelden van beveiligingscamera’s, smartphones, handycams en professionele camera’s. Waar komt die fascinatie met verschillende vormen van beeldvoering vandaan? “Misschien komt het door mijn achtergrond als beeldend kunstenaar dat ik vooral geïnteresseerd ben in de intrinsieke kwaliteit van beelden – noem het een fascinatie met het beeld als beeld. Wij hebben altijd een bepaald beeld van onszelf en in het tijdperk van sociale media ervaren we het door camera’s en media gefilterde beeld haast als realistischer dan ons echte zelf. Dus wat gebeurt er als je jezelf eerst in puntgaaf 4K ziet en vervolgens op de korrelige beelden van een beveiligingscamera? Er is iets unheimisch aan die virtuele metamorfose. De textuur van het beeld verandert de manier waarop we naar onszelf kijken.”

Je laat daarmee ook zien dat mensen inconsistent zijn. Personages gedragen zich anders zodra ze denken ongezien te zijn. “We zijn niet zo rationeel als we denken. Bovendien neigen we te vergeten dat we bekeken worden. Daarom neuspeuteren we bijvoorbeeld in het openbaar. Zo hebben we allemaal onze eigenaardigheden die we uiten als we denken alleen te zijn, terwijl we constant bekeken worden. Daar wilde ik met mijn personages mee spelen. Je denkt ze te kennen, maar zodra ze zich niet bekeken voelen, laten ze een andere kant van zichzelf zien.”

Tegelijkertijd laat je zien dat mensen hun privacy vrijwillig afstaan in ruil voor (schijn)veiligheid. Je zei eerder dat Singapore trots is op zijn surveillancetechnologie. Hechten burgers er nog veel waarde aan hun privacy? “Aan de surveillancestaat valt niet meer te ontsnappen. We kunnen amper nog klagen over het idee dat we onze privacy verliezen, want die zijn we al lang verloren. Een belangrijker vraagstuk voor mij is dus wat het op een existentieel niveau voor de mensheid betekent om aldoor bekeken te worden. Kunnen we nog de beste versie van onszelf zijn als we onder constante surveillance staan?”

Wat denk je? “Ik wil geloven dat we genoeg autonomie hebben om ons eigen lot te scheppen. Ik geloof in de mens als een vrijgevochten wezen. Tegelijkertijd weet ik dat een staat van constante surveillance onze bewegingsruimte verkleint. Onze mogelijkheden tot zelfontplooiing krimpen, zodra we voelen hoe we in een keurslijf worden geduwd. Ik hoop dat we ons eigen pad kunnen volgen, ondanks de constante observatie. Tegelijkertijd besef ik dat we in deze nieuwe staat van surveillance een zekere mate van experiment in ons leven verliezen.”

Stranger Eyes draait vanaf 24 juli 2025 in de bioscoop.