CACHÉ
Laat je zien!
Het angstaanjagende Caché haalt op verbluffende wijze verborgen haat naar de oppervlakte, en laat een gapend zwart gat achter.
Iedereen heeft dingen die hij niet aan iedereen, maar alleen aan zijn beste vrienden onthult. En dan zijn er dingen, die hij alleen aan zichzelf — en dan nog in het diepste geheim — meedeelt. En tenslotte zijn er nog dingen, waar iemand voor huivert om ze ook maar voor zichzelf aan het daglicht te brengen. In zijn nieuwste film Caché roert Michael Haneke door deze verschillende lagen van de geheime dingen, maar laat hij de meeste wijselijk verborgen. Het resultaat is angstaanjagend.
Altijd als ik een film van Michael Haneke zie, moet ik denken aan het feit dat de man 47 jaar was voordat hij zijn eerste speelfilm maakte, dat hij heel bewust en doelbewust ‘kiest’, en op de een of andere manier blijf ik dat vanaf Der Siebente Kontinent (1989) terugzien in zijn films. Voordat hij cineast werd, heeft Haneke gezien wat er al was en besloten om het anders te doen. Elke film weer, elk shot weer, altijd weer die strenge, ijzingwekkend kalme, strakke kaders. Minutenlang. Mijn hoofd is gevuld met vele shots van Haneke, een bewijs dat ware cinema slechts in het geheugen bestaat: de eenmans pingpongtafel uit 71 Fragmenten einer Chronologie des Zufalls, het bijna zeven minuten durende icoonbeeld uit Funny games, de brutale aanval in de metro van Code inconnu en het brandend hooi in Le temps du loup.
Presentator
In Caché zitten ook weer een aantal van die shots, om te beginnen met de allereerste, een verbluffend dubbellaags ‘establishing shot’. In zekere zin ligt de hele filmervaring daarin besloten. Waar gaat het om, zonder de plot te onthullen?
Anne (Juliette Binoche) en Georges Laurent (Daniel Auteuil) houden dingen voor elkaar verborgen, maar dat geeft niet, want ze hebben alles. Hij is een succesvol presentator van een literair programma op televisie. En zij werkt bij een uitgeverij. Ze hebben een zoon, puber Pierrot. Het beginshot is hun huis, maar als we na de titels de stemmen van de twee horen, blijken ze in dat huis naar de opname van hun eigen huis te kijken.
Net als in Lost highway van David Lynch ontvangt het echtpaar anonieme videobanden van een externe bekijker/belager. Dat is beangstigend. Maar waar Lynch in zijn dromen helemaal de pan uit swingt met reïncarnaties, kabouters en andere wulpse creaturen, daar concentreert Haneke zich — echt waar — op de ontwrichting van menselijke relaties. En dat is nog veel beangstigender. Juist het op HD-video geschoten openingsshot — Caché is zijn eerste film op HD — maakt dit zo dubbelzinnig duidelijk. De videobelager veroorzaakt bij het echtpaar met zijn beelden vrees. Vrees voor elkanders verborgenheden. Vrees voor de dingen waar ze zelf — en voor henzelf — bang voor zijn. De stalker haalt er een paar naar boven die zonder hem onder de grond zouden zijn gebleven.
Lift
En zodra de videobelager die frictie veroorzaakt heeft, kan hij — vanachter zijn verborgen camera — als een personage de film betreden. En nog meer schade berokkenen. In welk personage precies blijft uiteraard verborgen.
Laat je zien! schreeuwt Georges als er op een avond bij hem aan de bel wordt getrokken en hij opendoet voor een gapend zwart gat. Laat je zien! Maar daar kiest Haneke niet voor, want zodra de belager opgenomen is in Haneke’s HD-beelden ademt alles in de film angst uit, angst voor het verborgene. Want elke openbaar geworden verborgenheid roept weer nieuwe op. Verborgen haat, verborgen gebreken, verborgen redenen, verborgen kinderen, verborgen verleden, verborgen schuld, verborgen verantwoordelijkheid, verborgen leven. Soms komen deze zaken prachtig aan de oppervlakte, zoals in het fantastische shot in de lift — weer een voor de collectie — of het (wederom) verbluffende eindshot, een spiegeling van het begin, een shot waarin het enige dat echt duidelijk wordt is dat er altijd dingen onzichtbaar zullen blijven en dat de angst daarom nooit minder worden kan.
Mike Naafs