Paul Verhoeven en Isabelle Huppert over Elle
'So far so good'
Laat het maar aan Paul Verhoeven over om een film te beginnen met een verkrachting. Toch heeft nog niemand aanstoot genomen aan het op papier controversiële Elle, wat waarschijnlijk te danken is aan de manier waarop Isabelle Huppert de rol vertolkt. We spraken regisseur en actrice op het Filmfestival van Cannes, een dag na de première.
"Ik heb films gemaakt die controversieel zijn. Ik ben het dus gewend dat iemand iets in mijn films ziet wat ik zelf niet heb gezien, om er vervolgens een probleem van te maken." Nederlands beste regisseur Paul Verhoeven zit er rustig bij voor zo’n grote dag. De première van Elle, zijn eerste film sinds Zwartboek (2006), was een dag eerder op het festival van Cannes te zien geweest en de recensies in kranten en vakbladen druppelen binnen. Het valt op dat veel journalisten schrijven dat Elle, een verfilming van Philippe Djian’s Oh…, door zijn ongewone twist aan het verkrachting-wraak verhaal voor sommige mensen aanstootgevend zal zijn. Vooralsnog moeten die mensen zich nog bekend maken. Elle wordt bovendien overal lovend ontvangen. Heeft Verhoeven misschien een film over verkrachting gemaakt die niet controversieel is?
‘Ik zei meteen ja’
Misschien heeft het er mee te maken dat Verhoeven de film weliswaar opent met een verkrachting maar de kijker meteen soepel een gelaagd verhaal binnenleidt over een complexe, sterke en helaas ook beschadigde vrouw. Isabelle Huppert speelt Michèle, de directeur van een gamebedrijf, moeder van een slungelige nietsnut die nauwelijks voor zichzelf kan zorgen, hartsvriendin, minnares en buurvrouw. Soms is ze al die dingen tegelijk, zoals in de donkerkomische kerstdinerscène waarin vriendin, familie en kennissen op bezoek komen. Volgens Verhoeven was het in kaart brengen van die relaties dan ook de grootste uitdaging van zijn eerste film sinds tien jaar.
"[Producent] Saïd Ben Saïd stuurde mij Djians boek en ik zei meteen ja. Omdat ik het gevoel had dat ik nog nooit zo’n film had gemaakt. In mijn films zitten niet zoveel sociale omgevingen. Neem Robocop. Je kent zijn familie niet. Je weet niet of hij überhaupt een zus heeft. In deze film zit dat allemaal wel. In het boek ligt veel nadruk op de verschillende relaties die Michèle heeft, die niet per se met het thematische materiaal te maken hebben dat bij de thriller hoort. Haar relatie met haar moeder heeft weinig te doen met de verkrachting aan het begin. Haar moeder weet niet eens van die verkrachting. Ze vertelt het alleen tijdens een diner aan vrienden en aan haar ex-man. Daarna bestellen ze gewoon eten."
Winnend slachtoffer
Dat Elle zo lekker wegkijkt komt ook door hoofdrolspeelster Isabelle Huppert. Haar Michèle is als het nodig is een harde vrouw, een manipulator op kantoor en aan de eettafel, die sociale situaties gemakkelijk naar haar hand zet. Een onderdrukker dus, maar ook een slachtoffer. Huppert beschreef eerdere rollen (onder andere in Michael Haneke’s La pianiste en Mia Hansen-Løve L’avenir) als "winnende slachtoffers". Michèle is het grootste winnende slachtoffer dat ze ooit vertolkte. "Wat ik goed vind aan deze film is dat hij steeds weer de grens tussen slachtoffer en dader vervaagt. Michèle transformeert van object naar subject. Ze laat zich niet alleen maar onderdrukken. Ze neemt controle."
Er is al het een en ander gezegd over waarom deze film nooit in Amerika gemaakt had kunnen worden. Verhoeven ging er vanuit dat hij het Franse boek kon veramerikaniseren, maar geen enkele ster die hij in Hollywood benaderde durfde de rol van Michèle aan. "Het is vreemd dat Amerikaanse actrices klagen dat er geen goede rollen voor ze zijn, terwijl ik ze er letterlijk een aanbood. Als je de film ziet weet je dat een echte rol is. Je moet lef hebben, maar dan heb je ook wat om mee te spelen."
Waarom Huppert – zij had haar zinnen al lang voordat Verhoeven aan boord kwam op de rol gezet – het wel aandurfde? Huppert: "De Amerikaanse actrices stelden waarschijnlijk de verkeerde vragen. Je moet voorbij de verkrachting kijken. Misschien zitten wij Fransen wat ingewikkelder in elkaar en weten we hoe we dit soort dingen aan moeten pakken."
Verhoeven: "Ik hoop dat de Amerikaanse actrices die de rol geweigerd hebben de film zullen zien, zeker nu blijkt dat mensen helemaal geen problemen met de film hebben. Elle moet nog uitkomen in Amerika en dan kan er altijd nog kritiek op komen, maar dan vallen mensen de morele inhoud van de film aan en niet de filmstijl. Je kan altijd op een negatieve manier films kijken en een reden vinden om bezwaar te maken, maar bij Elle hebben we daar nog geen last van gehad." Hij grijnst. "Mensen begrijpen wat we wilden met de film en kunnen dat waarderen. Till now, so far so good."
