Mia Hansen-Løve over L’avenir

Een Zilveren Beer won Mia Han­sen-Løve met L’avenir tijdens de Berlinale. De prijs voor de beste regie. Ze had ook een prijs mogen krijgen voor het unieke scenario.

Door Ronald Rovers

Stel: je bent een vrouwelijk personage in een film en je komt er alleen voor te staan. In meer dan honderd jaar filmgeschiedenis konden filmmakers nauwelijks iets anders verzinnen dan dat je a) op zoek gaat naar een nieuwe man of b) sterft. Dat laatste kun je ruim interpreteren. Tot in februari op de Berlinale plotseling boem! Mia Hansen-Løve’s L’avenir (Engelse titel:) Things To Come deed wat al lang had moeten gebeuren.
Nathalie (Isabelle Huppert) is een vrouw van rond de zestig. Kinderen het huis uit, getrouwd, Parisienne in een comfortabel arrondissement, gerespecteerd filosofiedocent en schrijver van succesvolle filosofieboeken. Iemand die het geluk gevonden heeft zou je denken. In een paar weken tijd wordt haar leven overhoop gehaald. Er sterft een dierbare, haar uitgever besluit per direct voor jong en hip te gaan en de man waarnaast ze 25 jaar lang wakker werd, vindt het zo wel mooi geweest. Hij wil ook liever jong en hip. Plotseling is ze vrij.
Wat L’avenir níet doet en daarin is de film vrijwel uniek, is Nathalie straffen of belonen voor die vrijheid. Vrouwelijke personages lijken altijd gedefinieerd te moeten worden door hun relatie met anderen. Dat kan een kind zijn, een collega, een ouder of een geliefde. Anders sterven ze, of ze worden depressief of waanzinnig, of rijden à la ‘Thelma en Louise’ een ravijn in. Zelden verhouden ze zich alleen tot zichzelf, tot een activiteit, of tot de wereld om hen heen, zoals je bij mannelijke personages veel vaker ziet.
In het Berlijnse Adler Hotel, pal naast de Brandenburger Tor, luisteren we met vijf journalisten en een tolk die nauwelijks iets hoeft te doen naar de regisseur met de prachtige naam, van wie we nou eens niet gaan zeggen met wie ze getrouwd is. Mia Hansen-Løve. Schijnbaar zonder na te denken tovert ze de ene na de andere volzin tevoorschijn. Het is duidelijk dat de film vaak door haar gedachten is gegaan. Ze vertelt hoe ze het scenario begon te schrijven toen ze bezig was met de moeizame financiering van haar vorige film Eden. Maar voor het eerst kwamen de woorden vanzelf, zegt ze, alsof die er al waren. Ze moesten alleen nog even op papier worden gezet. Terwijl die zinnen uit haar hoofd vielen begon ze aan Isabelle Huppert te denken en snel was duidelijk dat niemand anders de rol kon spelen.

Waarom alleen Huppert? "Als dochter van filosofiedocenten had ik een nauwkeurig idee over de autoriteit, de intelligentie, de taal, de humor en de persoonlijkheid van het personage. Er zijn in Frankrijk meer actrices die een eenzame vrouw kunnen spelen, maar alleen Isabelle kon haar spelen met de nuances en energie die ik in gedachten had."

En de zachtheid. "Precies. Wat mij betreft is ze de beste actrice die er in Frankrijk rondloopt, maar ik wilde niet de Isabelle Huppert die je de laatste jaren in films ziet. De Isabelle die iets obsessiefs, iets waanzinnigs heeft. Ik snap wel dat regisseurs die trek willen gebruiken, want het geeft een fantastische intensiteit. Maar ik wilde de Isabelle die je in haar vroegere films ziet. Die was onschuldiger, frisser, meer verbonden met het leven van alledag. Ze begreep meteen wat ik bedoelde. Het enige wat ik expliciet genoemd heb is tederheid."

Hebt u van het personage een filosofiedocent gemaakt omdat u vertrouwd was met die omgeving? "Niet om die reden. Filosofie en het overdragen van kennis is niet alleen maar een achtergrond. De dialoog tussen leven en filosofie is essentieel voor het verhaal. Kan filosofie helpen? Die vraag heb ik mezelf vaak gesteld. Eerst als kind en later op mijn twintigste toen mijn ouders gingen scheiden. Hadden ze iets aan het vak dat ze al zo lang doceerden? Ik voel namelijk wel die constante dialoog tussen mijn films en het leven dat ik leid."

Hoe verhoudt L’avenir zich tot Eden? "Toen ik er aan begon voelde het als een stap terug. Mijn eerste drie films waren wat mij betreft een trilogie en Eden was een nieuwe stap. Minder persoonlijk, weg van familiekwesties. L’avenir kwam juist weer dichterbij. Dat voelde als het laatste portret in een galerij van mensen die belangrijk voor me zijn geweest. Nu ik meer afstand heb genomen voelt de film als een stap vooruit, richting volwassenheid. Niet alleen emotioneel. Ik heb ook de vorm waar ik zo van hou meer leren beheersen, de flow die ik in mijn films probeer te stoppen."

Kwamen de woorden zo makkelijk omdat dit verhaal over een vrouw nu eindelijk een keer verteld moest worden? "Dat is waarschijnlijk de reden waarom ik het ging schrijven. Alsof er een soort woede achter zat. Een verhaal over een vrouw die gaat scheiden zonder dat ze een nieuwe man gaat ontmoeten, zonder dat het verhaal daar over gaat, die zich eenzaam voelt zonder dat het een drama wordt, die de vrijheid juist omarmt, dat voelde als een verhaal dat nog niet verteld was en dat gaf me een ongelofelijke energie."

Nathalie zegt ergens dat ze zich voor de eerste keer in haar leven vrij voelt. Ze is geen moeder, geen dochter, geen echtgenote. "Al schrijvende realiseerde ik me dat die plotselinge vrijheid iets heel moois had, ook al verliest ze mensen. Toen mijn ouders gingen scheiden zat ik met een heleboel vragen over de verhouding tussen mannen en vrouwen. Ik vond het best eng allemaal maar mijn moeder is er nooit aan onderdoor gegaan. Ik heb me altijd afgevraagd hoe ze dat voor elkaar kreeg. Misschien probeert de film daar een antwoord op te vinden."

Het is al vaker gezegd, maar de souplesse waarmee u over complexe thema’s vertelt doet aan Eric Rohmer denken. "Ik ben een enorme fan van Rohmers films dus dat kan ik niet zeggen. Ik zal nooit kunnen schrijven zoals hij. Hij was niet alleen een fantastische filmmaker, hij was ook een fantastisch theoreticus. Zijn films zijn me heel dierbaar. Die van hem, van Truffaut en van Bresson. Dat is mijn wereld."