Paolo Sorrentino over Youth

Youth is geen kritiek op de botoxhysterie, zegt Paolo Sorrentino, maker van Il Divo en La grande bellezza. Het is een film over vrijheid. Over open staan voor alles wat de wereld brengen kan. Ook als je tachtig bent.

Paolo Sorrentino zag er vermoeid uit. Misschien omdat we in Cannes waren. Hij had al een paar groepsinterviews achter de rug en die kunnen veel van een mens vragen. Of was het de vermoeidheid van Italië die we op zijn gezicht zagen? Bij Italië en Italianen moet ik altijd aan vermoeidheid en schoonheid denken. Net als Sorrentino denk ik, daarom heeft hij La grande bellezza gemaakt. Omdat Italië mooi en moe is. Of moe is van het mooi zijn. Of mooi omdat het moe is.

Ik vermoed dat Youth Sorrentino’s eigen melancholie een beetje moest verlichten. Een persoonlijke zoektocht naar hoop in de vorm van twee oude mannen die in een Zwitsers kuuroord – of is het meer een sanatorium? – terugkijken naar wat ze hebben meegemaakt en vooruitkijken naar wat de toekomst nog kan brengen. Twee mannen, twee rollen, twee acteurs. Michael Caine en Harvey Keitel. Twee acteurs die, merkte een collega op, voor totaal verschillende acteerstijlen staan. Keitel de method actor, waarin de acteur het personage wil zijn; Caine die gewoon z’n rollen speelt en het liefst ’s avonds thuis bij het haardvuur zit. Daar heeft hij nooit een geheim van gemaakt.

Persoonlijkheden die je terugziet in de personages. Keitel speelt een regisseur die nog heel graag zijn laatste film Life’s Last Day wil maken – zijn testament – en voortdurend in de weer is om Jane Fonda voor een rol te strikken. Zijn oude vriend Caine voelt geen passie, als hij die al ooit heeft gehad. De maestro heeft afstand genomen van de wereld. Ook al wil de Britse koningin niets liever dan nog een laatste uitvoering van zijn beroemde Simple Songs en willen Fransen dat hij zijn memoires schrijft. Maar hij wil niets. Na pijn komt plezier, zegt de masseur terwijl die hete stenen op z’n rug legt. En dan weer pijn, zegt de maestro.

Het is een Engelstalige film, maar heeft het perspectief ook nog steeds iets Italiaans? Iets Italiaans wat u met de wereld wilde delen? "Ik kan niets bedenken. Misschien iets uit mijn eigen stad, Napels. De ironie. Michael Caine vertelde me dat wij Napolitanen dat delen met de Britten. Ons gevoel voor humor."

Waarom moest Youth in het Engels? "Omdat het over een Hollywood-regisseur gaat. Omdat die een lange vriendschap met een dirigent heeft, moest het wel een Britse dirigent zijn. En dus werd de taal Engels. Dat is de enige reden."

Waarom zijn de personages van Caine en Keitel zo tegengesteld aan elkaar? En op wie lijkt u het meest? "Omdat ze de toekomst zo verschillend benaderen. Keitel heeft nog steeds een passie, want hij wil die film met Jane Fonda maken. Zulke mensen worden soms het slachtoffer van die passie. Mensen zoals Caine’s personage, die de wereld afstandelijk lijken te benaderen, worden soms meegesleept zonder dat ze dat beseffen. Helaas lijk ik het meest op Keitels personage. Dat van Caine heb ik gecreëerd omdat ik zo zelf zou willen zijn."

Waarom? "Die pleegt tenminste geen zelfmoord."

Een van de personages zegt dat inspiratie een leugen is. Maar is inspiratie niet juist heel belangrijk? "Ik geloof niet in die mythe van inspiratie. Die briljante inval als je op straat loopt. Of waar dan ook. Meestal begint het met een of andere stupide gedachte, iets kleins. Die begint dan in je hoofd rond te zingen."

Kunst en roem worden soms gezien als een manier om de dood te verslaan, maar uw personages zien dat anders. Hoe ziet u het zelf? "Voor mij is creativiteit een manier om de verveling van de waarheid te bestrijden. Niet om de dood te verslaan. Dat is een verloren strijd, weet u."

Waarom na La grande bellezza opnieuw dit thema van ouder worden? "Voor mij is dit geen film over het verlies van wat was maar over de hoop op wat kan komen."

Waarom spelen uw films zich altijd af in een besloten universum? Los van de rest van de samenleving. Een appartement in L’uomo in più, een café in Le conseguenze dell’amore. Hier is het een kuuroord. "Ten eerste omdat ik die omgevingen ken. Ik weet hoe ik ze moet filmen. En hoe ik ze wil filmen. Verder hou ik van plekken waar je naar mensen kunt kijken. Dat betekent dat ik er met een camera heen kan en ook naar ze kan kijken. Neem hotels. Als je in een hotel bent, ben je vooral bezig met naar anderen te kijken. Brodsky [de dichter Joseph Brodsky, red] zei, en ik ben het met hem eens, dat wij mensen voor het grootste deel zijn wat we zien."

Visueel is uw stijl progressief. Vind u ook niet? "Nee. Sinds Il Divo is mijn stijl armoediger geworden. Net als de rollen van Harvey Keitel."

Laten we het over Maradona hebben. Waarom verschijnt die in het kuuroord? "Voor mij is Maradona het toppunt van artistieke expressie. Sinds ik een jongetje was, ben ik hem dankbaar voor wat hij het voetbal gegeven heeft. In Youth stelt iedereen zichzelf vragen over de toekomst. Wie beter dan Maradona kan die vragen stellen? Hij heeft een glorieus verleden achter zich. Wat kan de toekomst hem nog brengen?"

Wat betekent jeugd voor u? Bent u bang ouder te worden als u naar Caine en Keitel kijkt? "In de film laat ik zien dat jeugd samenvalt met het idee van vrijheid. Vanaf het moment dat je vertrouwen hebt in de toekomst en de vrijheid om te denken dat alles mogelijk is, ben je jong. Ook als je tachtig bent."

Wat ik zie zijn twee oude mannen in een luxueus hotel die zich vergapen aan een jonge vrouw. Is dat niet gewoon escapisme voor oude mannen? "Het feit dat ze rijk zijn, stelt ze in staat om Miss Universe te zien. Een minder rijk mens kan nog steeds een mooie vrouw zien, alleen niet Miss Universe."

Wat vindt u ervan dat Fellini zo vaak wordt genoemd als mensen het over uw films hebben? "Mja, dat blijven jullie journalisten maar vragen. Ik weet niet goed wat ik daar op moet zeggen. Ik wil zo ver van hem vandaan blijven als ik kan. Fellini is een grootheid. Daar wil ik niet bij in de buurt komen."

Ik sprak u flink wat jaren geleden al. Nu is de jongen uit Napels groot geworden en kan elke acteur vragen die hij wil. Hoe is het u gelukt Caine en Keitel te strikken? "Dat was makkelijk. Ik heb ze het script gestuurd en zij hebben ja gezegd. Ik ben zelf trouwens ook best een drukbezet man, weet u."

Het winnen van de Oscar heeft uw artistieke visie en kijk op de toekomst niet veranderd? "Nee. Dat probeer ik tenminste te voorkomen."

In een scène met Jane Fonda en Harvey Keitel wordt nogal wat gespuid over film en televisie. Bent u verbitterd over de richting waarin film en tv zich ontwikkelen? "Sinds een jaar of tien is het mogelijk om voor televisie te werken en toch je artistieke visie niet verneukt te zien worden. Je kunt zelfs experimenteren. Daarom zie je zoveel filmmakers zowel film als tv doen. Voor die tijd moesten de meeste makers hun visie verraden als ze iets voor tv wilden doen."

Zelfs als het om uw stijl van filmmaken gaat? "De tv’s bij mensen thuis worden groter en groter. Ik hoop dat tegen de tijd dat ik mijn serie Il giovane papa af heb [The Young Pope], die schermen net zo groot zijn als in de bioscopen."