Kostis Charamountanis over Kyuka Before Summer’s End

In zijn speelfilmdebuut Kyuka Before Summer’s End strooit de jonge Griekse filmmaker Kostis Charamountanis rijkelijk met vormexperimenten en speelse metaforen. “Ik kom altijd weer uit bij die generositeit.”

“Natuurlijk, het is werk nu, maar in essentie gaat het nog steeds om plezier hebben.” Aldus de Griekse filmmaker Kostis Charamountanis als ik hem vraag hoeveel er veranderd is sinds de dagen dat hij als tiener met klasgenootjes en de camera van zijn zus korte films opnam in zijn achtertuin. “Dan nodigden we onze ouders uit en keken we vanaf mijn bed op het computerscherm naar de films die we gemaakt hadden. Het was spel, en ergens voelt het nog steeds zo.”

Een filmacademie doorliep hij niet, hij maakte zichzelf vertrouwd met zo’n beetje alle aspecten van filmmaken: monteren, componeren, schrijven. “Ik heb nooit iemand gehad die me beperkte of een bepaalde richting op stuurde. Ik heb altijd alles op intuïtie gedaan.”

Die filmliefde, het intuïtieve, de kinderlijke nieuwsgierigheid naar het medium en de mogelijkheden ervan zijn wat zijn inventieve speelfilmdebuut Kyuka Before Summer’s End kleuren. “Experiment is voor mij een middel om het onuitgesprokene naar het oppervlak te halen. De subtiliteiten, de symboliek, alles wat tussen de regels gebeurt.”

De film is het tweede deel in een trilogie, die begon met de korte film Kioku Before Summer Comes (2018) en gaat over een tweeling en vader die tijdens een zomervakantie naar het eiland Poros varen. Een film als de herinnering aan een vervlogen zomer, als het doorbladeren van een oud fotoalbum. Een interview in snapshots.

Familie
Een familie. Een zomer. Een boot. Vader staat aan het roer, zoon en dochter luieren op het dek. “Kom aan het roer, prinsesje”, roept de vader naar zijn zoon. Charamountanis haalde de inspiratie voor de dynamiek tussen deze alleenstaande vader en twee tieners deels uit zijn eigen familie. “De vader tracht zijn kinderen zijn mannelijke waardes op te leggen. Elsa is zijn lieveling. De zoon, Konstantinos, sluit hij juist enigszins buiten, omdat die een meer uitgesproken feminiene kant heeft. Iets wat misschien ook voortkomt uit het gemis van zijn moeder.” Voor Charamountanis gaat zijn film over “de liefde die bestaat in een familie, en hoe die liefde soms ook toxisch kan worden”. Dat de film zich afspeelt in een zomervakantie zet dat op scherp. “Drie maanden lang vallen alle routines weg en ben je alleen met jezelf en die gezinsverhoudingen.” Het is volgens Charamountanis ook een periode die, door het vooruitzicht van een volgend schooljaar, nadruk legt op opgroeien. “In de film zitten personages van 5 tot 55 jaar oud en iedereen maakt op een manier een ontwikkeling door. Een eigen coming-of-age.”

Moeder
Een vrouw staat langs de kant van de weg te wachten op een bus die niet zal komen. Konstantinos geeft haar een compliment over haar jurk. Dat zij zijn moeder is, weet hij niet. Anna verliet het gezin toen de kinderen nog zeer jong waren. Het moment dat Elsa en Konstantinos erachter komen dat zij hun moeder is, brengt Charamountanis opvallend genoeg niet in beeld. “Ik wilde niet dat de film implodeert onder zijn eigen gewicht door elke dramatische wending te onderstrepen. Zoals dat moment dat de tweeling ontdekt wie Anna is. Het leek me sterker om de nasleep daarvan te laten zien – de indalende reacties en de stilte – zodat je als kijker die puzzelstukjes zelf bijeen kunt leggen in je hoofd. Dat je onderbewustzijn de gaten in het verhaal kan invullen. Daarnaast vind ik het belangrijk, als ik een verhaal vertel, dat het rijk is aan emoties. Dat het humor heeft, droefheid, liefde en spanning. Om net als in het leven zelf al die elementen naast en door elkaar te laten bestaan en daar genereus mee te zijn.”

Vissen
Babis is een visser. Of zo beschouwt hij zichzelf althans. Toch is niet hij het, maar Elsa die de enige vis in de film binnen hengelt, een vis die Babis vervolgens bij het avondeten met blote handen verorbert. De vader lijkt zijn mannelijkheid te willen bewijzen via die vissen, die volgens Charamountanis voor hem ook symbool staan voor vrouwen. “Babis komt over als een geslaagd, masculien en serieus persoon. Hij presenteert zichzelf als een doener, iemand die dingen kan fixen, die vissen kan vangen. Alleen vangt hij niets. En is hij alleen, eenzaam. Daarnaast zit er ook nog een ecologische metafoor verstopt in die vissen. Dat je maar één vis kunt vangen, omdat vrijwel alle vissen uit de zee zijn verdwenen. Ze zijn alleen nog te vinden in aquariums en in dromen en verbeelding. Dat is een van de poëtische elementen in de film die misschien niet direct verbonden zijn met het verhaal, maar wel een extra laag creëren. Zo probeer ik steeds lagen te bouwen, wat ook weer te maken heeft met die generositeit waar ik het eerder over had.”

Masculiniteit
In een sleutelscène in de film komt Anna met haar nieuwe man en (stief)kinderen naar de boot van Babis en de tweeling. De twee mannen wisselen visserservaringen uit. Ze jutten elkaar op met hun sterke verhalen doordrenkt van bloed, zweet en overdrijving. Het is een van de meest experimentele scènes in de film, vol staccato montage, herhalingen en ontregelende close-ups. “Ik wilde dat de montage zich daar opdringt”, legt Charamountanis uit. Het reflecteert hoe deze opvatting van mannelijkheid zich opdringt, overheerst. Terwijl de mannen oreren, zit de rest van het gezelschap er zwijgend en licht gegeneerd bij. “Deze vorm van masculiniteit is nog altijd vrij dominant in Griekenland. Veel oudere mannen, die nu in de vijftig, zestig, zeventig zijn, zijn met die conservatief mannelijke waarden opgegroeid. Ik ben ook op die manier opgegroeid, want die mannen krijgen weer kinderen en voeden hen op met diezelfde overtuigingen. Al zie je wel dat er iets begint te veranderen.”

Nostalgie
Het einde van de vakantie nadert. Elsa en Konstantinos zitten samen op een bankje, ze praten wat over zijn rode nagellak, over wat het betekent dat ze hun moeder opnieuw ontmoet hebben. Een gevoel van weemoed kruipt de scène in, alsof de zomer al aan het transformeren is tot een herinnering. “Het verhaal is fictief, maar herinneringen vormen wel de basis: herinneringen die ik zelf geleefd heb of die anderen me vertelden. En misschien, onbewust, probeerde ik die herinneringen te reconstrueren. De film is opgenomen in de plaats waar ik als kind op vakantie ging met mijn ouders. We aten in de taverna die je in de film ziet.” Dat vakantiegevoel recreëerde Charamountanis op de set. “We waren als een familie. We aten samen, gingen samen naar het strand en sliepen in hetzelfde hotel. Het riep voor mij dat gevoel van vroeger op, de herinneringen daaraan.” Ook de film zelf voelt als een herinnering. “De analoge beelden, de muziek uit vorige decennia, de verzadigde kleuren; alles in de film ruikt naar nostalgie.” Een nostalgie die meer is dan alleen een warm bad, die ook prikt en steekt. Een nostalgie die de Griekse wortels van dat woord eer aan doet. Nostos en algos. Terugkeer en droefheid. Het onmogelijke teruggrijpen op wat verloren is geraakt.

Coda
“Ik kom altijd weer uit bij die generositeit. Dat creëren van een veelheid aan elementen, van kleuren en verschillende penseelstreken. Dat zit in de montage en het script, in de muziekkeuze, die varieert van klassiek tot liedjes uit de jaren zestig en zeventig en een paar van mijn eigen composities. Ik wilde alle middelen die ik als regisseur tot mijn beschikking had gebruiken om een verhaal te vertellen dat diepgang heeft, met veel aspecten die je aandacht grijpen. Ik wil je het verhaal op zoveel mogelijk niveaus laten zien, horen en voelen. Zodat je met een vol en voldaan gevoel de bioscoop verlaat.”

Kyuka Before Summer’s End draait vanaf 1 mei 2025 in de bioscoop.